Volgens een nieuw onderzoek van de Duitse journalistieke groep CORRECTIV komen goederen van Duitse bedrijven via Oezbekistan terecht bij het gesanctioneerde Russische bedrijf “OeralKali”, een van ’s werelds grootste producenten van meststoffen. Uit gegevens blijkt dat OeralKali onderdelen en industriële apparatuur ontvangt van de Duitse machinebouwer Köppern en andere fabrikanten uit de Bondsrepubliek. Volgens de bevindingen gaat het om goederen ter waarde van tientallen miljoenen euro’s, die via Oezbeekse tussenstations alsnog Rusland bereiken. Dit bevestigt tevens informatie uit een parallel rapport van Ekonomichna Pravda.
Journalisten reconstrueerden dat sinds 2022 leveringen aan Oezbeeks dochterbedrijf Etc U Stan in Tasjkent systematisch werden doorgesluisd naar Rusland. Alleen al tussen november 2023 en mei 2024 identificeerde CORRECTIV veertien douanedocumenten waarin Duitse export naar Oezbekistan precies overeenkwam met latere zendingen naar Rusland – identieke gewichten, identieke omschrijvingen en zelfs dezelfde spelfouten. De officiële waarde van deze ladingen bedroeg circa 4,5 miljoen dollar, maar door hiaten in de documentatie kan het werkelijke volume veel groter zijn. De gegevens tonen aan dat OeralKali tot maart 2025 onderdelen uit Oezbekistan bleef ontvangen, inclusief componenten van leveranciers van Köppern.
Rol van Centraal-Azië en de Kaukasus bij het omzeilen van sancties
Rusland maakt steeds intensiever gebruik van landen in Centraal-Azië en de Zuidelijke Kaukasus om westerse sancties te omzeilen. De handel tussen de EU en landen zoals Oezbekistan, Kazachstan, Armenië en Georgië is sinds 2022 sterk gestegen. Veel van deze staten fungeren als doorvoerhubs: zij importeren westerse technologie die vervolgens wordt doorgeleverd aan Rusland. Daarnaast zijn sommige verboden componenten begonnen te worden geassembleerd of geproduceerd in derde landen, waarna ze formeel legaal worden geëxporteerd naar Russische afnemers.
Tegelijkertijd gebruikt Moskou Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten en andere Golfstaten als logistieke knooppunten voor de aanschaf van elektronica en technische apparatuur. Deze parallelle leveringsketens voorzien het Russische militair-industrieel complex van kritieke onderdelen despite sancties. De flexibiliteit van de Russische economie maakt het mogelijk om snel nieuwe routes te ontwikkelen en internationale controlesystemen te ontwijken.
Structurele zwaktes van het sanctieregime
Het succes van Rusland bij het omzeilen van sancties is het resultaat van meerdere factoren. Veel landen hebben een zwak toezicht op re-export, waardoor moeilijk te controleren is waar ingevoerde goederen uiteindelijk terechtkomen. Daarnaast schuwen westerse landen tot nu toe secundaire sancties tegen tussenstaten om geopolitieke redenen – ze willen diplomatieke invloed niet verliezen. Dit creëert ruimte om parallelle handelsstromen te laten bestaan. Intussen heeft Rusland alternatieve financiële en logistieke systemen ontwikkeld die het minder kwetsbaar maken voor directe beperkingen.
Deze lacunes zorgen ervoor dat Rusland toegang blijft houden tot essentiële componenten, waaronder micro-elektronica die cruciaal is voor de productie van wapens. Daardoor blijft het militair-industrieel apparaat functioneren ondanks uitgebreide westerse restricties. Re-export via landen zoals Oezbekistan ondermijnt dus direct het doel van het sanctieregime: het beperken van de Russische oorlogsproductie.
Dringende noodzaak voor versterkte internationale maatregelen
Deskundigen wijzen erop dat het huidige systeem van sancties aanzienlijke tekortkomingen vertoont en dringend moet worden aangescherpt. Secundaire sancties tegen bedrijven en landen die het omzeilen van beperkingen faciliteren, worden gezien als een mogelijke volgende stap. Daarnaast is versterkte handhaving essentieel: westerse staten moeten bestaande sanctiepakketten strenger controleren, vooral die welke sinds februari 2022 in werking zijn getreden.
Een krachtiger en beter gecoördineerd sanctiestelsel zou het moeilijker maken voor Rusland om kritieke technologieën te blijven importeren. Zonder het dichten van mazen en strenger grensoverschrijdend toezicht blijft Moskou alternatieve routes gebruiken, waardoor het sanctieregime slechts gedeeltelijke impact heeft en de oorlogsmachine op gang blijft.
