Oekraïne en de VS zijn akkoord met een staakt-het-vuren van dertig dagen, nu Rusland nog. Maar experts zeggen tegen NU.nl dat de Russische president Vladimir Poetin een bestand waarschijnlijk alleen zal gebruiken als “strategische pauze”.
Het is volgens de deskundigen nog de vraag of Rusland vrede wil. Maar dat is een andere vraag dan of Poetin akkoord zal gaan met een staakt-het-vuren, benadrukt Frans Osinga. Hij is hoogleraar oorlogsstudies aan de Universiteit Leiden.
Osinga: “Het gaat nu niet over vrede, maar over een tijdelijk bestand.” Het voorstel gaat over een gevechtspauze van dertig dagen in de lucht, op zee en op de grond.
Mocht Rusland akkoord gaan met het voorstel, dan zal Poetin dat vooral beschouwen als een “strategische pauze”, zegt de hoogleraar. “Rusland heeft het zwaar: er zijn inmiddels grote aantallen Russen omgekomen in de strijd. Dus tijd om uit te rusten en te herbewapenen zou gunstig kunnen zijn.”
Een gevechtspauze zou ook voor Oekraïne goed uitkomen, stelt Annette Freyberg-Inan. Zij is hoogleraar Theorie van de Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam. “Een staakt-het-vuren is in eerste instantie fijn voor beide partijen: ze hebben niets te verliezen. In een pauze kunnen militairen even ademhalen, uitrusten en herbewapenen. Dus ook als je de oorlog wil voortzetten, is het positief”, legt Freyberg-Inan uit.
‘Ligt eraan hoe Rusland het wil spelen’
Maar of Poetin echt een gevechtspauze wil, is niet duidelijk. “Ik denk dat hij wel gaat praten om te kijken wat hij eruit kan halen”, zegt Freyberg-Inan. “Hij kan ‘genereus’ zijn en stoppen met vuren om te kijken wat hem wordt aangeboden.” Dan zal hij volgens de hoogleraar bekijken hoe dicht hij bij zijn eigen doelen kan komen. “Op basis daarvan zal Poetin beslissen of hij wil doorgaan met vechten of dat hij bereid is tot onderhandelingen over een echte vrede.”
Nicolaas Kraft van Ermel plaatst daar zijn vraagtekens bij. “Het ligt er heel erg aan hoe Rusland het wil gaan spelen”, zegt de docent Oost-Europese geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Wat het Kremlin hierover bespreekt, is voor ons onzichtbaar. Maar ze zullen iets gaan doen om het voor Rusland positiever uit te laten pakken.”
‘Trump moet Poetin onder druk zetten’
“De bal ligt niet alleen bij het Kremlin, maar ook bij Trump”, benadrukt Osinga. “De Amerikaanse president moet nu druk gaan zetten op Poetin.” Al is niet duidelijk welk drukmiddel Trump heeft. “Natuurlijk zou hij oliesancties kunnen opheffen. Dat zou in het voordeel van Rusland werken, want dan heeft hij meer geld voor de oorlog. Maar dat zou heel erg zijn, want daarmee wordt de agressor beloond.”
Freyberg-Inan denkt dat Trump vooral graag het “gevoel wil hebben dat hij erover gaat”. “Ik denk dat het beeld van Poetin er anders uitziet. Hij bepaalt zelf wat hij gaat doen en hoeft zich – gezien de signalen die hij van Trump heeft gekregen – nu ook niet bedreigd te voelen door de VS.” Toch denkt Osinga dat de Amerikaanse Midden-Oostengezant Steve Witkoff mogelijk wat bij het Kremlin teweeg kan brengen. Witkoff reist deze week naar Moskou om over het voorstel te praten.
Dat er spanningen tussen de landen zijn, is duidelijk. Die zijn volgens Osinga onevenredig. “Trump blijft druk zetten op Zelensky, maar lijkt van Poetin geen concessies te verwachten.” De Amerikaanse buitenlandminister Marco Rubio vindt dat ook Rusland aan de voorwaarden moet slijpen, maar zegt er niet bij hoe.
Wil Poetin wel vrede?
Volgens Osinga is Rusland “niet geïnteresseerd in een bestand langs de huidige lijn”. Als Poetin om de onderhandelingstafel gaat zitten, zal Rusland één eis waarschijnlijk niet van tafel vegen: de president wil geen Europese troepen in Oekraïne. Maar dat is nou net een van de belangrijkste voorwaarden die Zelensky aan een vredesakkoord heeft gesteld.
Zo zei de Russische buitenlandminister Sergey Lavrov al dat troepen uit NAVO-landen “een brug te ver” zijn. Daadwerkelijke vredesonderhandelingen worden dus nog lastig. “Ik zie op dit moment geen vredesplan waarmee beide partijen akkoord zouden gaan”, zegt Freyberg-Inan.
Als het overleg klapt, zal Poetin de indruk wekken dat het door Oekraïne komt, denkt Kraft van Ermel. “Het Kremlin is continu bezig met beeldvorming en Rusland in een positief daglicht stellen.” Dat beaamt Freyberg-Inan: “Ook een tijdelijk staakt-het-vuren zal hij aan burgers verkopen als tussentijdse winst.”
Europese eensgezindheid is van groot belang
“De kans op een einde van de oorlog is met deze ontwikkeling groter geworden, maar alleen in een positie waarin Rusland er positief uit komt”, denkt Freyberg-Inan. Normaal gesproken moet ook de andere partij ermee akkoord gaan, maar nu kan Oekraïne volgens haar ook “op de knieën worden gedwongen”, zoals bleek uit de tijdelijke stop van de Amerikaanse steun en inlichtingen.
Maar het einde van de oorlog is nog niet in zicht. “Ik zie dit als een eerste fase in dit hele proces”, benadrukt Osinga. “Het is goed wat er dinsdag is gebeurd en ook meer en sneller dan verwacht. Maar er is nog weinig concreets en het is heel fragiel.” Een patstelling is volgens de hoogleraar goed mogelijk.
Mocht er wel een staakt-het-vuren komen, dan zegt dat nog niets over een duurzame vrede. Volgens Osinga moeten we ervan uitgaan dat Poetin de strijd uiteindelijk zal hervatten. “De vraag is of de Europese en Amerikaanse steun voor Oekraïne er over twee of drie jaar ook nog is.”
Daarom is Europese eensgezindheid volgens Osinga heel belangrijk als er een tijdelijk bestand komt. “Die eensgezindheid bepaalt uiteindelijk of de oorlog zal worden hervat door Rusland, want Poetin zal gaan testen wat hij kan.”
