Het is in Brussel hét gevecht waar iedereen zich op stort: de nieuwe begroting van de Europese Unie. En het gaat om indrukwekkende bedragen: de EU geeft bijna 1300 miljard euro per zeven jaar uit, jaarlijks dus zo’n 180 miljard. Dat is ongeveer 1 procent van wat alle 27 Europese lidstaten samen verdienen.
De volgende begroting gaat pas in 2028 in, maar vandaag wordt er al over gesproken. De inleidende beschietingen van het gevecht om de poen zijn begonnen.
Het grootste deel van die 1300 miljard betalen de landen zelf. Het is een politiek mijnenveld: de één vindt het bedrag veel te hoog, de ander juist veel te laag, maar iedereen is hebberig en wil zoveel mogelijk geld voor zijn eigen land en de onderwerpen die belangrijk worden gevonden.
Daarom wordt altijd veel tijd genomen om het eens te worden over een nieuwe begroting, meer dan twee jaar. Per 1 januari 2028 moet het zover zijn en nu al praat het Europees Parlement er dus over. Volgende week komt de Europese Commissie met een eerste voorstel over hoe de begroting eruit moet gaan zien. Daarna volgen lange en intensieve onderhandelingen. We zetten drie strijdpunten op een rij.
Hoeveel geld naar de EU?
Of de begroting meer of minder dan 1300 miljard moet zijn, is één van de heetste hangijzers. Veel landen, zoals Spanje, Frankrijk en Polen, zien graag een grotere begroting. Europa moet veel meer oppakken, vinden deze landen, bijvoorbeeld het oplossen van sociale problemen en het veiliger maken van de EU. Onder meer Nederland en Duitsland zijn daar juist fel tegen. Zij zitten traditioneel in het ‘zuinige’ kamp en vinden dat de EU alleen moet doen wat de landen niet zelf kunnen.
Bovendien speelt er nog een ander probleem. Er moet veel geld naar het terugbetalen van schulden die de Commissie maakte om landen in de coronacrisis te helpen. In 2020 kwam er een Coronaherstelfonds met honderden miljarden en vanaf 2028 moeten de schulden worden afbetaald. Naar schatting is daar een bedrag voor nodig van 24 tot 30 miljard euro per jaar, een flinke extra kostenpost. Dat is bijna 20 procent van wat de EU op dit moment jaarlijks kan uitgeven.
De Europese Commissie kan ervoor kiezen die terugbetalingen uit te stellen, maar daarmee schuift het probleem op. In 2058 moeten de leningen zijn terugbetaald. Achter de schermen is het gevecht over of, hoe en wanneer deze leningen moeten worden terugbetaald nog in volle gang.
Landbouwsubsidies
Hoe hoog de begroting straks wordt, is dus nog onbekend en dat is niet het enige strijdpunt. De Europese Commissie wil het geld straks ook anders gaan uitgeven. Nu gaat het grootste gedeelte (ongeveer 30 procent) naar EU-regio’s en landen die minder rijk zijn, via de zogenoemde cohesiefondsen. Als die gebieden hulp krijgen, profiteert uiteindelijk iedereen ervan, is het idee.
Ook naar landbouw gaat sinds jaar en dag ongeveer een derde van het budget, vooral voor inkomenssteun aan boeren. De Europese Commissie vindt het eigenlijk niet meer van deze tijd dat 60 procent van de begroting opgaat aan deze twee onderwerpen. Met Poetin in het Kremlin en Trump in het Witte Huis moet er bijvoorbeeld meer geld naar defensie, vinden de commissarissen.
Wat wil Nederland?
Nederland staat positief tegenover een modernere Europese begroting. Het demissionaire kabinet vindt drie onderwerpen het belangrijkst: de versterking van het Europese concurrentievermogen, asiel en migratie en het thema veiligheid en defensie. In een brief aan de Tweede Kamer staat dat daar meer geld naartoe zou moeten gaan.
De nieuwe begroting moet wel voldoen aan de voorwaarden die ons land altijd stelt: er mag niet te veel Nederlands geld naar Brussel. Het demissionaire kabinet spreekt over een ‘acceptabel’ bedrag. Nederland gaat er nog steeds vanuit dat het een korting krijgt op het geld dat Den Haag moet betalen aan de EU. Het kabinet wil niet dat de Europese Commissie in de nieuwe begroting gezamenlijke leningen aangaat.
Logischerwijs willen veel landen en landbouworganisaties niets weten van minder geld. Ze hebben zich al gemeld met hun bezwaren en ook zijn de eerste boze boeren alweer gesignaleerd in de Brusselse straten.
Samen lenen: eurobonds
Een derde gevecht dat gevoerd gaat worden over een nog niet verschenen voorstel van de Commissie: het als EU aangaan van gezamenlijke leningen, ook wel eurobonds genoemd. De Commissie wil dat straks in crisissituaties kunnen doen, meldt de Britse krant Financial Times.
De EU maakte al vaker gebruik van zulke gezamenlijke leningen, maar dat ging om eenmalige leningen om lidstaten te helpen in coronatijd en om geld vrij te maken voor defensie-uitgaven. In het nieuwe voorstel zou dit in crisissituaties altijd kunnen en dat is tegen het zere been van Nederland.
Eurobonds liggen politiek erg gevoelig. Tegenstanders zoals Nederland, Denemarken, Duitsland en Zweden willen niet de risico’s dragen voor andere landen. Maar er zijn ook veel voorstanders: Polen, Italië en Frankrijk bijvoorbeeld.
De landen hebben in Brussel nu dus ruim twee jaar om het eens te worden. Dat lijkt veel, maar met al deze strijdpunten is het waarschijnlijk geen dag te lang.
