Bij het halen van buitenlands personeel is de afgelopen jaren te weinig rekening gehouden met de gevolgen voor bijvoorbeeld de woningmarkt, de zorg en het maatschappelijk draagvlak. Beleidsmakers zouden er goed aan doen daar verandering in te brengen.
Dat stelt de Adviesraad Migratie in een rapport dat dinsdag is aangeboden aan minister Eddy van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
“De aard en omvang van de arbeidsmigratie zijn te veel bepaald door de vraag van werkgevers en houden te weinig rekening met de maatschappelijke behoeften”, zeggen de onderzoekers.
Momenteel zijn er naar schatting zo’n 800.000 arbeidsmigranten in ons land. Dat komt onder meer doordat Nederland een groot personeelstekort heeft. De migranten zijn werkzaam in bijvoorbeeld de agrarische sector, de logistiek of als IT’er.
Maatschappelijk en politiek is er veel discussie over het aandeel dat arbeidsmigranten hebben in het woningtekort en de wachtlijsten in de zorg. Het nieuwe kabinet heeft al aangegeven nieuwe regels te willen invoeren om arbeidsmigratie wat te beperken. De Adviesraad zou dus graag zien dat daarbij verder wordt gekeken dan alleen naar het belang van werkgevers.
Overheid moet kritisch zijn op verlenen van vergunningen
Zo zou er een bandbreedte moeten zijn, met een minimum- en maximumaantal arbeidsmigranten dat jaarlijks naar Nederland kan komen. De raad doet geen uitspraak over hoe groot een maximum zou moeten worden. Wel stelt het adviesorgaan dat als er zo’n bandbreedte komt, ook moet worden gekeken naar andere factoren zoals werkloze migranten die al in Nederland zijn en de verhoging van de AOW-leeftijd
Bij het invoeren van dergelijk beleid loop je wel tegen EU-regels aan die stellen dat er vrij verkeer is van personen. Je kunt als overheid dus moeilijk iemand uit bijvoorbeeld Polen verbieden om in Nederland te werken.
Om hier toch vat op te krijgen, zouden overheden kritisch moeten zijn bij het verlenen van vergunningen aan bedrijven die willen uitbreiden of een nieuwe vestiging willen bouwen. Als er een nieuw distributiecentrum komt, trekt dat vaak arbeidsmigranten aan. Dat zou moeten meewegen bij het afgeven van een vergunning.
Verder kunnen beleidsmakers strengere regels opstellen op het gebied van arbeidsvoorwaarden en huisvesting. Zo kun je vooral invloed uitoefenen op laagbetaald werk.
Steeds meer personeel van buiten de EU
Bij personeel van buiten de EU zijn er meer regels. Voor hen geldt het vrije verkeer van personen immers niet. Bedrijven die werknemers van buiten de EU willen halen, bijvoorbeeld Indiase IT’ers, moeten voor hen een tewerkstellingsvergunning aanvragen bij het UWV.
Het beoordelen van die aanvragen zou in de toekomst anders moeten, vindt de Adviesraad. Zij pleit voor een puntensysteem, waarbij gekeken wordt naar het type werk dat migranten gaan doen en wat de gevolgen zijn als ze eenmaal in Nederland wonen.
Als een migrant bijvoorbeeld aan de slag gaat in essentiële sectoren zoals de zorg of de energietransitie, kan dat extra punten opleveren. Ook de taalbeheersing van de migrant en de beschikbaarheid van woonruimte zouden een rol moeten spelen. Hoe groter het puntenaantal, hoe groter de kans op een vergunning.
Het land van herkomst is minder relevant, vindt de raad. Al zou er ruimte moeten komen voor uitzonderingen.
Dergelijk beleid wordt de komende jaren belangrijker, omdat er steeds minder personeel uit de EU beschikbaar is. Zo trekken bijvoorbeeld veel Polen terug naar het thuisland omdat het daar economisch beter gaat. Ook vergrijzen Midden- en Oost-Europese landen nog een stuk sneller dan Nederland. “Daarom zal arbeidsmigratie van buiten de EU steeds belangrijker worden”, besluiten de onderzoekers.
