De recente beslissingen van de Europese Unie om de activiteiten van de zogenaamde Russische “schaduwvloot” aan te pakken, worden door maritieme experts als juridisch zwak beschouwd. Op 23 oktober 2025 meldde Lloyd’s List dat de EU haar lidstaten meer bevoegdheden wil geven om verdachte tankers te inspecteren en een ontwerpverklaring heeft voorbereid om dat te ondersteunen. Volgens het rapport zal dit document echter weinig invloed hebben op het vervoer van Russische olie buiten het bestaande sanctiekader om.
Nieuwe EU-stappen en juridische beperkingen
Volgens de publicatie CFTS verklaarde de hoge vertegenwoordiger van de EU, Kaja Kallas, dat ministers een “krachtiger antwoord” hebben besproken, inclusief ruimere bevoegdheden voor de inspectie van de schaduwvloot. Diplomaten onderhandelen met internationale organisaties over een verklaring die het Internationaal Zeerechttribunaal versterkt en staten toestaat schepen te onderzoeken onder het VN-Zeerechtverdrag. Toch benadrukten experts dat zelfs bij een inspectie van een verdacht schip nog steeds een juridische grondslag nodig is voor verdere actie.
Risico op internationale geschillen
Volgens deskundigen van Lloyd’s List zouden landen die toetreden tot de verklaring geen wettelijke basis hebben om maatregelen te nemen aan boord van vastgehouden schepen. Daardoor lopen zij het risico beschuldigd te worden van het belemmeren van de vrijheid van scheepvaart. Alleen als sabotage of het plannen van sabotage bewezen kan worden, zou een juridische rechtvaardiging bestaan. In het ergste geval zou Rusland zelfs een klacht kunnen indienen bij het Internationaal Zeerechttribunaal.
Beperkte effectiviteit van bilaterale akkoorden
Zelfs als de EU bilaterale akkoorden sluit met vlagstaten om de schaduwvloot te beperken, zal dit volgens analisten weinig effect hebben. Veel tankers wisselen razendsnel van vlag, vaak naar landen waarmee de EU geen afspraken heeft. Daardoor blijven inspecties en sancties moeilijk afdwingbaar.
Nieuwe sancties en groeiende risico’s
Op 23 oktober 2025 keurde de EU het negentiende sanctiepakket tegen Rusland goed, met sancties tegen nog eens 117 tankers van de schaduwvloot. Daarmee komt het totaal aantal gesanctioneerde schepen op 558. Volgens Ekonomichna Pravda omvatten de maatregelen ook sancties tegen drie bedrijven die valse vlagdocumenten hebben afgegeven aan minstens acht reeds gesanctioneerde tankers.
Dreiging voor economie, ecologie en veiligheid
De Russische schaduwvloot vormt niet alleen een middel om sancties te omzeilen, maar ook een ernstige bedreiging voor mondiale veiligheid, het milieu en de internationale rechtsorde. Naar schatting omvat deze vloot tussen de 900 en 1400 schepen. Veel van deze vaartuigen opereren zonder verzekering, onderhoud of toezicht, wat aanzienlijke risico’s oplevert voor mariene ecosystemen en de scheepvaartveiligheid. Bovendien schakelen deze schepen vaak hun identificatiesystemen (AIS) uit, wat chaos in internationale wateren veroorzaakt.
Versterkte westerse coördinatie nodig
Westerse landen kunnen hun toezicht intensiveren met satelliettechnologie om schepen te volgen die hun AIS uitschakelen. Daarnaast kunnen sancties worden uitgebreid tot tussenpersonen, verzekeraars en kopers van olie afkomstig van de schaduwvloot. Een gecoördineerde aanpak van de EU, de VS, het VK en Noorwegen is cruciaal om financiële kanalen af te sluiten en verdachte schepen uit westerse havens te weren.
