Redactie
Later deze week, op donderdag 6 juni, beginnen de Europese verkiezingen. Inwoners van alle EU-lidstaten gaan met hetzelfde doel naar de stembus. Toch is de manier waarop niet overal hetzelfde. Sterker nog: wanneer en of je überhaupt mág stemmen, kan per land verschillen.
Om te beginnen gaan niet alle Europeanen tegelijk naar de stembus. De lidstaten van de Europese Unie hebben ooit met elkaar afgesproken dat de stemperiode wordt uitgesmeerd over vier dagen. Daardoor wordt elke vijf jaar gestemd tussen donderdag en zondag. Dat betekent dit keer dat iedereen in Europa tussen 6 en 9 juni gaat stemmen.
In Nederland zijn verkiezingen doorgaans op woensdag. Maar omdat dat tijdens de Europese verkiezingen geen optie is, stemmen wij op donderdag. Nederland is dus het eerste land dat voor de Europese verkiezingen mag stemmen.
De dag erna, op 7 juni, mogen de Ieren en Tsjechen naar de stembus. Op 8 juni zijn de Letten, Maltezen, Slowaken en Italianen aan de beurt. De rest van de lidstaten volgt op 9 juni.
De regels voor de Nederlandse verkiezingsdag zijn hetzelfde als bij andere verkiezingen. Dat zijn dus dezelfde regels als bij bijvoorbeeld de Tweede Kamerverkiezingen. In andere landen gelden weer andere kiesregels. Zo mogen Duitsers en Belgen al vanaf hun zestiende stemmen, in Griekenland mag dat vanaf je zeventiende. Terwijl je in Nederland achttien jaar (of ouder) moet zijn.
Iedereen naar de stembus?
In Nederland mogen we zelf kiezen of we naar de stembus gaan. Maar in België, Bulgarije, Cyprus, Griekenland en Luxemburg is het verplicht om te stemmen. Als je niet stemt, kun je een boete krijgen. En dat kan flink in de papieren lopen: in België ben je al snel 40 tot 80 euro kwijt als je niet komt opdagen.
Het was nog maar de vraag of ook zestien- en zeventienjarigen in België verplicht naar de stembus moesten voor de Europese verkiezingen. Maar onlangs bepaalde het Grondwettelijk Hof dat zij worden behandeld als meerderjarige kiezers. Dat betekent niet dat ook jonge Belgen een boete krijgen als zij niet komen opdagen. De Belgische minister van Justitie heeft onlangs laten weten de politie «niet naar minderjarigen» te sturen.
Logischerwijs is de opkomst in landen waar je verplicht bent om te stemmen veel hoger dan in landen waar dat niet verplicht is. De opkomst voor de Europese verkiezingen is over het algemeen altijd vrij laag. De gemiddelde opkomst lag de afgelopen 25 jaar rond de 50 procent.
Aangezien hier dus ook landen bij zitten waar kiezers verplicht zijn om te stemmen, zijn de verschillen per land veel groter. Zo stemde maar 25 procent van de Slowaakse kiezers bij de laatste verkiezingen in 2019, terwijl de opkomst in België meer dan 80 procent was. In Nederland was de opkomst toen iets meer dan 40 procent.
Kleine lidstaten krijgen net wat meer zetels
Als de stemmen zijn geteld, is het tijd om de zetels te verdelen. Niet alle landen hebben evenveel zetels. Het hele Europees Parlement heeft er 751.
De zetels worden verdeeld naar het aantal inwoners van de lidstaten. Maar uiteindelijk krijgen de grootste landen iets minder zetels en de kleinste landen juist net wat meer. Dat maakt de verdeling volgens de EU eerlijker.
Een land kan maximaal 96 zetels hebben. Duitsland is het enige land dat er zoveel heeft. Estland, Malta en Luxemburg hebben het kleinste aantal zetels: 6. Nederland heeft er op dit moment 31.
