De Europese Commissie heeft via een reclamecampagne op het socialemediaplatform X geprobeerd om Nederlanders te beïnvloeden door gevoelige persoonsgegevens te gebruiken. Daarmee overtreedt het de wetten die de Commissie zelf moet controleren.
De Commissie zocht met de campagne steun voor een omstreden wetsvoorstel om online kindermisbruik tegen te gaan. Het plan daarvoor is om digitale berichten van burgers te scannen op de aanwezigheid van mogelijke misbruikbeelden.
Het voorstel leek kans van slagen te hebben, maar na verloop van tijd kwam er steeds meer weerstand vanuit de maatschappij. Volgens experts is het wetsvoorstel niet effectief tegen online kindermisbruik en schendt het mensenrechten en de privacy van burgers.
Om te zorgen dat de kritiek niet de overhand kreeg, probeerde de Europese Commissie de stemming te draaien. Dat gebeurde met een gerichte advertentiecampagne op X, ontdekte technologie-onderzoeker Danny Mekic.
“Ten eerste vond ik de inhoud van die advertentie raar”, zegt hij tegen NU.nl. “Het was een zwart-witfilmpje met kleine kinderen, en daaronder enge muziek. In de tekst staat dat een meerderheid van de burgers voor het wetsvoorstel is en eindigt met de vraag: ‘En jij?’. Dat is een manipulatieve advertentie.”
Europese Commissie overtrad eigen wetten
Toen Mekic op onderzoek uit ging, zag hij dat de Commissie de campagne specifiek tot bepaalde groepen mensen richtte. “Ze maakten gebruik van reclametargeting op basis van politieke en geloofsovertuigingen. Dat mag gewoon niet volgens de wet.” Ook werden de reclames alleen getoond in landen die niet vóór het wetsvoorstel hadden gestemd, waaronder Nederland.
Via een Nederlandse klacht kwam de zaak terecht bij de Europese privacytoezichthouder EDPS. Die heeft nu bepaald dat de Europese Commissie inderdaad een beïnvloedingscampagne heeft ingezet. En dat mag niet.
Sterker nog, de EU overtreedt daarmee zijn privacywetgeving. Bizar, vindt Mekic. “Ze hebben iets gedaan wat niet moet kunnen, op basis van de wet waarop de Commissie zelf toezicht moet houden.”
Blijft voorlopig bij tik op de vingers
De Commissie krijgt nu van de Europese toezichthouder een tik op de vingers, waar verder geen sancties aan zijn verbonden. Want, zo zegt de EDPS, de Europese Commissie is gestopt met deze praktijken en het is niet aannemelijk dat dit nog eens gebeurt.
Dat had Mekic graag anders gezien. Naar aanleiding van zijn onderzoek liet de inmiddels afgezwaaide Eurocommissaris Ylva Johansson aanvankelijk op X weten dat de campagne absoluut geen regels overtrad. “De promotie van ons voorstel gebeurt volgens de normale gang van zaken”, voegde ze toe.
Nu blijkt dat ze daar niet de waarheid sprak, zegt Mekic. “Dat zou juist verzwarend moeten wegen en moeten leiden tot meer onderzoek”, vindt hij. Al denkt hij dat deze bevindingen van de EDPS nog wel tot verdere politieke discussies zullen leiden.
Overigens loopt er bij de Ierse privacywaakhond nog een onderzoek naar X, omdat het platform heeft toegestaan dat de Commissie zijn reclame kon richten op bepaalde mensen, dankzij bijzondere persoonsgegevens. Ook dat zou tegen de wet zijn.
