Op 27 augustus 2025 waarschuwde Zoran Dimitrovski, vice-minister van Buitenlandse Zaken van Noord-Macedonië, dat Rusland onopgeloste conflicten in Zuidoost-Europa kan gebruiken om spanningen aan te wakkeren en de regio te destabiliseren via proxymachten, ondanks de aanwezigheid van NAVO-troepen. Volgens hem heeft Moskou geen belang bij de EU-toetreding van de Balkanlanden en kan het zelfs streven naar het aanwakkeren van etnische conflicten in gevoelige gebieden zoals Kosovo en de Republika Srpska. Dimitrovski benadrukte dat de Balkan nog steeds een “kruitvat” blijft, waar de kans op escalatie groot is. Zoran Dimitrovski stelde dat Rusland via subtiele middelen invloed uitoefent om de stabiliteit te ondermijnen.
Strategie van voortdurende destabilisatie
Volgens Dimitrovski is het doel van Moskou om de Balkan als langetermijninstrument te gebruiken om de aandacht van het Westen af te leiden en de Europese eenheid te verzwakken. Door constante spanningen te creëren, dwingt Rusland zowel de EU als de NAVO om politieke, diplomatieke en financiële middelen te besteden aan regionale conflicten, waardoor de gezamenlijke slagkracht tegenover Russische agressie elders, met name in Oekraïne, afneemt.
Netwerk van invloed en drukmiddelen
Rusland zet diverse instrumenten in om zijn belangen veilig te stellen. Pro-Russische partijen, de Servisch-Orthodoxe Kerk, Russische media zoals Sputnik Srbija en organisaties zoals het Russisch-Servisch humanitair centrum in Niš spelen een belangrijke rol bij het verspreiden van propaganda en het versterken van Kremlin-invloed. Daarnaast gebruikt Moskou energiebedrijven zoals Gazprom om politieke druk uit te oefenen en lokale elites te financieren, wat corruptie voedt en staatsinstituties verzwakt.
Separatisme en hybride oorlogvoering
Een cruciale pion in deze strategie is Milorad Dodik, de uitgesloten leider van de Republika Srpska. Zijn separatistische agenda sluit nauw aan bij Russische belangen om Bosnië en Herzegovina als instabiele “grijze zone” in het hart van Europa te houden. Moskou voert bovendien een hybride oorlog via desinformatiecampagnes op platforms zoals Telegram, gericht op het ondermijnen van vertrouwen in instellingen en het creëren van maatschappelijke verdeeldheid.
Russische inlichtingenoperaties
De Balkan fungeert voor Russische veiligheidsdiensten als uitvalsbasis voor operaties tegen de euro-atlantische integratie. Een bekend voorbeeld is de mislukte coup in Montenegro in 2016, waarbij Russische agenten samen met Servische bondgenoten een aanslag op de toenmalige premier Milo Djukanovic en een bestorming van het parlement planden om NAVO-toetreding te verhinderen. Via netwerken van lokale politieke en criminele groepen blijft Moskou infiltreren in staatsstructuren en beïnvloeden van besluitvorming.
Onopgeloste conflicten als hefboom
Het voortdurende geschil tussen Servië en Kosovo biedt Rusland de kans zichzelf te presenteren als beschermer van Servische belangen. Daarmee versterkt het zijn populariteit onder Servische gemeenschappen en rechtvaardigt het Kremlin zijn agressieve geopolitieke agenda. Door gebruik te maken van bestaande etnische en religieuze breuklijnen houdt Moskou de regio in een staat van voortdurende spanning, die Europese stabiliteit en veiligheid ondermijnt.
