Door een nieuwe richtlijn van het Openbaar Ministerie zal er volgens critici minder vaak een gevangenisstraf worden geëist. Er klinken in de rechtspraak en in de politiek veel bezwaren tegen koerswijziging van het OM en nu laten ook agenten van zich horen. “Dit past niet meer bij ons rechtvaardigheidsgevoel”, zegt Ramon Meijerink, voorzitter van politievakbond ACP.
Meestal gaat het zo dat het OM een straf eist en dat de rechter vervolgens beslist of die een straf oplegt en wat voor straf dan. Maar het OM kan ook zelf een straf opleggen, via een zogenoemde strafbeschikking. Dat gebeurt al, het gaat sneller dan een gang naar de rechter en het kost de strafrechtketen minder werk. Ten minste, als de verdachte geen bezwaar maakt tegen de opgelegde straf en niet alsnog naar de rechter stapt.
Zo’n strafbeschikking heeft dus voordelen, maar kent ook een belangrijke beperking: het OM mag niet zelf een gevangenisstraf opleggen, hoogstens een boete of een taakstraf. En omdat het OM meer wil inzetten op die strafbeschikkingen, vrezen critici dat er te weinig gevangenisstraffen geëist zullen worden.
‘Voelt zuur’
Het OM heeft namelijk een nieuwe richtlijn waarin het zegt dat het de mogelijkheid voor strafbeschikkingen meer wil benutten. Bij zaken waar een rechter maximaal 6 jaar gevangenis voor zou kunnen geven, wil het OM het zo veel mogelijk op deze manier doen. Dat kan bijvoorbeeld bij diefstal of bedreiging gebeuren. Het OM wil deze koerswijziging mede omdat het nu erg lang duurt voor een strafzaak voor de rechter komt, als die door alle drukte daar al komt.
Bij politievakbond ACP zien ze dat agenten zich zorgen maken omdat ‘hun’ zaken na hard werk dan worden afgedaan met een boete of taakstraf. “Dat geeft niet de voldoening die je zou willen hebben uit een strafonderzoek”, zegt vakbondsvoorzitter Meijerink. “Dit voelt zuur voor de benadeelden”, zegt hij over slachtoffers, “maar dit voelt ook zuur voor agenten die keihard hebben gewerkt om een steentje bij te dragen.”
Volgens de voorzitter van de politievakbond is het wrang voor agenten om te horen dat het OM met deze richtlijn komt vanwege de tekorten in de strafrechtketen en het tekort aan cellen. Meijerink hoopt dat er hieruit geleerd wordt dat er meer geïnvesteerd moet worden in de strafrechtketen.
Volgens het OM is de richtlijn niet alleen ingevoerd vanwege het cellentekort. “We dienen de belangen van slachtoffer en verdachten door zelf snel(ler) te straffen”, schreef voorzitter Rinus Otte van het college van procureurs-generaal in een toelichting. Daarin benadrukte hij ook dat een taakstraf niet per se als lichter wordt ervaren dan een celstraf.
Niet lichter maar meer
Justitieminister Van Weel (VVD) verdedigt de nieuwe richtlijn in gesprek met de NOS. “Mits je dit goed toepast, kan ik me er zeker in vinden.” Hij denkt dat er niet lichter gestraft zal worden door het gebruik van de nieuwe richtlijn, maar meer gestraft. De VVD’er ziet namelijk dat er nu veel zaken helemaal niet worden opgepakt door bijvoorbeeld het OM vanwege capaciteitstekorten, dus die komen al niet voor de rechter en krijgen nu geen strafbeschikking.
Van Weel ziet in de strafbeschikkingen een kans om met relatief weinig werk in elk geval wel een straf op te leggen voor die delicten, ook al is dat dan geen gevangenisstraf. “Dat zorgt ervoor dat je dan toch gerechtigheid hebt.” Hij benadrukt bovendien dat als het OM denkt dat het verstandig is, het nog steeds naar de rechter zal gaan.
Taakstrafverbod
In de Tweede Kamer klinkt het verzet tegen de richtlijn inmiddels steeds luider. Vooral de regeringspartijen, die samen juist hebben ingezet op strenger straffen, laten flink van zich horen. De PVV ging er in debat al tegen tekeer en Pieter Omtzigt van NSC stelde er meerdere vragen over. “Dit moet niet kunnen in onze rechtsstaat”, zegt Omtzigt over de plannen.
Volgens hem gaat dit betekenen dat het OM voor “relatief zware delicten” geen gevangenisstraf zal eisen. Hij noemt voorbeelden als bezit van kinderporno en mishandeling. Hij vreest dat het OM bovendien taakstraffen zal eisen in zaken waarvan de politiek heeft gezegd dat er een taakstrafverbod moet gelden.
Rechters ook kritisch
De Tweede Kamer gaat komende weken praten over deze nieuwe richtlijn. Aanstaande woensdag staat er eerst een rondetafelgesprek met experts op de agenda. De korpsleiding van de politie gaat daar juist een redelijk positief verhaal houden en zit dus niet op een lijn met de politievakbond. De korpsleiding snapt het idee van het OM omdat het in veel zaken nu lang duurt voor er een strafzaak komt door alle wachtlijsten.
De Raad voor de Rechtspraak is juist heel kritisch en heeft “principiële bezwaren”. Bijvoorbeeld omdat de korte gevangenisstraf tot 6 maanden in de praktijk gaat verdwijnen volgens de Raad en die straf voelt voor veel mensen als een betere vergelding dan bijvoorbeeld een taakstraf.
