Parlementsmeerderheid spreekt van veiligheidsmaatregel tegen Russische invloed via religieuze structuren
De Estse president Alar Karis heeft op 3 juli voor de tweede keer geweigerd een wet te bekrachtigen die het mogelijk maakt om de banden tussen de Estse orthodoxe kerk en het Moskouse patriarchaat wettelijk te verbreken. De wet, die op 18 juni in derde lezing werd aangenomen door het parlement, is volgens Karis in strijd met drie artikelen van de Grondwet en zou de vrijheid van religie en vereniging aantasten. Het parlement betwist die lezing en benadrukt het belang van de wet als instrument tegen religieuze structuren die de Russische agressie ondersteunen.
De wet, voorgesteld door het ministerie van Binnenlandse Zaken in oktober 2024, voorziet in de mogelijkheid om kerken of parochies te verbieden als zij banden onderhouden met religieuze centra in het buitenland die een bedreiging vormen voor de nationale veiligheid. Volgens het aangepaste voorstel mogen religieuze organisaties geen economische of statutaire afhankelijkheid hebben van instellingen die activiteiten steunen die gericht zijn op het ondermijnen van de onafhankelijkheid, territoriale integriteit of constitutionele orde van Estland. Kerken krijgen zes maanden de tijd om hun statuten aan te passen, in plaats van twee zoals oorspronkelijk voorzien.
Parlement vreest invloed van Russisch wereldbeeld via orthodoxe hiërarchie
Volgens veel Estse parlementariërs is het Moskouse patriarchaat een actieve verspreider van het ideologische concept van de zogenaamde “Russkiy mir” – het Russische wereldbeeld – dat de oorlog in Oekraïne legitimeert en de heropbouw van een Russische invloedssfeer nastreeft. In hun visie vormt deze ideologische lijn een directe bedreiging voor de Estse democratische rechtsorde.
Na de val van de Sovjet-Unie keerde de Estse Apostolisch-Orthodoxe Kerk (EAOK), die eerder in ballingschap leefde en onder het oecumenisch patriarchaat van Constantinopel ressorteert, terug naar Estland en werd door de staat erkend. Hierdoor verloor het Moskouse patriarchaat zijn monopoliepositie in het land. Op basis van het restitutieprincipe kreeg de EAOK het merendeel van de orthodoxe eigendommen terug. Toch behielden priesters onder het gezag van Moskou aanzienlijke invloed, mede dankzij een aanzienlijk aantal etnische Russen en pro-Russische inwoners van Estland.
Constantinopel steunt wet, Moskouse geestelijkheid verzet zich
De hiërarchie van het patriarchaat van Constantinopel in Estland heeft openlijk steun uitgesproken voor de wet, en beschouwt die als een noodzakelijke stap voor nationale veiligheid. Aan de andere kant verzetten vertegenwoordigers van de Russische Orthodoxe Kerk in Estland zich fel tegen de wetgeving. Zij zien de pogingen van het parlement als politiek gemotiveerde inmenging in religieuze zaken.
Toch blijft het Estse parlement aandringen op de bekrachtiging van de wet. Vertegenwoordigers zien het als een cruciaal instrument om de verspreiding van Russische propaganda via religieuze structuren tegen te gaan. De hoop was dat de wet de Estse tak van de Russische Orthodoxe Kerk ertoe zou bewegen haar statuten te wijzigen en formeel de banden met Moskou te verbreken — iets wat tot op heden niet is gebeurd.
De meeste leden van het parlement vinden de wet noodzakelijk in het licht van de nationale veiligheid. Door het opnieuw uitstellen van de bekrachtiging creëert president Karis volgens critici ruimte voor de blijvende invloed van Moskou via de kerkelijke structuren, wat de kwetsbaarheid van Estland voor ideologische beïnvloeding in stand houdt.
