Het kabinet snoeit flink in het budget voor asielopvang vanaf 2027, maar het is niet zeker dat de kosten dan al zijn gedaald. De Algemene Rekenkamer waarschuwt het kabinet dinsdag voor deze en soortgelijke onzekere bezuinigingen.
De Algemene Rekenkamer kijkt elk jaar naar de begroting die het kabinet op Prinsjesdag presenteert. De Rekenkamer komt vervolgens per ministerie met een oordeel over hun begroting. Is deze duidelijk genoeg, en wat zijn mogelijke knelpunten?
Ze zien bijvoorbeeld dat het knelt in de budgettering van het ministerie van Asiel en Migratie. Hoewel minister Marjolein Faber (Asielopvang) zelf ook aangeeft dat er grote onzekerheden zijn rondom de instroom van nieuwe asielzoekers, wordt er vanaf 2027 flink minder geld beschikbaar is gesteld voor asielopvang.
Zo is er in 2026 nog 4,4 miljard euro begroot voor de opvang van asielzoekers, terwijl dat in 2027 daalt naar 0,9 miljard. In 2028 neemt het budget nog verder af naar 0,6 miljard.
Het kabinet verwacht de kosten voor opvang te drukken door veel in te zetten op het beperken van de asielinstroom. Maar wat voor effect dat (meteen) gaat hebben op het aantal mensen dat nu in de Nederlandse opvangcentra zit, is nog onzeker. In de zogenoemde Meerjaren Productie Prognose (MPP) van het kabinet wordt ook in 2027 en 2028 rekening gehouden met een groot aantal asielzoekers in de opvang.
Daarbij pakken de kosten voor asielopvang sowieso al jaren hoger uit dan verwacht. In de afgelopen 23 jaar werd er 21 keer te weinig geld ingeboekt. “Het gevolg hiervan was dat het COA in een crisis terechtkwam”, aldus de Rekenkamer.
Kabinet heeft weinig ruimte voor tegenvallers
En ander voorbeeld dat de Rekenkamer benoemt is de bezuiniging op ambtenaren. Het kabinet wil minder ambtenaren in dienst, maar “veelal ontbreken concrete plannen” over hoe dat moet gebeuren.
Het is belangrijk dat de plannen van het ministerie (en de daarbij behorende budgetten) realistisch zijn, vindt de Rekenkamer. Dat klinkt als een open deur, maar de Rekenkamer zag bij het vorige kabinet dat beleid vaak vastliep in de uitvoering. De Kamer en de samenleving werden namelijk “regelmatig verrast door mee- of tegenvallers” op financieel gebied.
Het kabinet heeft komende tijd ook niet heel veel financiële ruimte. Het begrotingstekort moet volgens Europese afspraken onder de 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) zijn, en met de plannen van het kabinet staat dat volgend jaar op 2,8 procent.
Een financiële tegenvaller zou dus kunnen betekenen dat ergens anders bezuinigd moet worden. De Raad van State waarschuwde op Prinsjesdag al dat het kabinet zich met het beleid “op de vluchtstrook” bevond.
Doelen vaak te vaag
De Rekenkamer zegt verder dat de doelstellingen van het kabinet duidelijker moeten worden. Het doel om 100.000 woningen per jaar te bouwen is bijvoorbeeld heel duidelijk. Daar tegenover staan onduidelijke doelen als “kinderen in Nederland moeten gezond en veilig opgroeien”.
Onduidelijke doelen zorgen er ook voor dat het parlement lastig kan controleren hoe het staat met de uitvoering van dat beleid, waarschuwt de Rekenkamer.
Daarbij roept de Rekenkamer op om regels te vereenvoudigen. Ze zien nu ook enkele doelstellingen in het beleid die zorgen voor “nieuwe problemen in de uitvoering”, zoals de uitzonderingen op het hoge btw-tarief. “In plaats van dat je naar minder regels gaat en voor meer eenheid zorgt, komen er nieuwe regels en uitzonderingen bij”, zegt een woordvoerder van de Algemene Rekenkamer.
Maar de Rekenkamer heeft ook positieve punten. Zo heeft het kabinet duidelijk in beeld gebracht hoe bepaalde geldpotjes vanuit het ene ministerie zijn omgezet naar de drie nieuwe ministeries die er deze keer bij zijn gekomen: het ministerie van Asiel en Migratie, het ministerie van Klimaat en Groene Groei en het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.
