Van 23 september tot 3 oktober 2025 vindt in Montreal, Canada, de 42e sessie van de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO) plaats, een gespecialiseerde VN-instelling die internationaal luchtvaartbeleid coördineert voor ongeveer 190 landen. Rusland streeft ernaar via ICAO de sancties tegen zijn luchtvaartsector te versoepelen, onder het voorwendsel dat de huidige beperkingen de vluchtveiligheid in gevaar zouden brengen. In 2022 veroordeelde ICAO Rusland voor schending van het Oekraïense luchtruim en voor dubbele registratie van vliegtuigen.
Achtergrond van sancties en Russische acties
Sinds de grootschalige invasie van Oekraïne in 2022 hebben westerse sancties Rusland de toegang tot buitenlandse vliegtuigen en onderdelen voor meer dan 700 toestellen, voornamelijk Airbus en Boeing, ontzegd. Russische luchtvaartmaatschappijen hebben sindsdien via grijze importkanalen onderdelen weten te bemachtigen. Rusland probeert nu versoepeling van sancties te verkrijgen, met name voor cruciale vliegtuigonderdelen die essentieel zijn voor de veiligheid. De Russische regering noemt de sancties “illegale dwangmaatregelen die het mensenrecht op vrijheid van beweging schenden”.
Belangrijke controverse rond Belavia
Op 11 september 2025 hebben de VS controversieel de sancties tegen de Wit-Russische nationale luchtvaartmaatschappij Belavia opgeheven. Deze sancties waren ingesteld omdat het regime van Loekasjenko Rusland actief steunde tijdens de invasie van Oekraïne. Analisten verwachten dat Rusland hiervan kan profiteren, omdat Belavia nu onderdelen kan aanschaffen in hoeveelheden die veel groter zijn dan voor haar zes vliegtuigen nodig is, en deze onderdelen mogelijk naar Rusland kunnen worden doorgevoerd.
Operationele uitdagingen voor de Russische luchtvaart
Als grootste land ter wereld is Rusland sterk afhankelijk van commerciële vliegtuigen voor binnenlandse vracht- en passagiersvervoer over 11 tijdzones. Recente incidenten tonen echter de verslechterende staat van de Russische luchtvaart. Eind juli stortte een oude Antonov An-24 uit 1976 op het Russische Verre Oosten neer, waarbij alle 48 inzittenden omkwamen. Kort daarna annuleerde Aeroflot tientallen vluchten als gevolg van een verwoestende cyberaanval op de computersystemen van de maatschappij.
Gevolgen voor ICAO en internationale normen
ICAO stelt wereldwijde veiligheidsnormen vast. Toegevingen aan Rusland zouden het gezag van zowel ICAO als de VN ondermijnen. Sancties tegen Rusland zijn niet alleen gericht op luchtvaartontwikkeling, maar vormen een toets voor de principes van internationale instellingen. Een versoepeling kan een gevaarlijk precedent scheppen waarbij een agressieve staat verantwoordelijkheid ontloopt door humanitaire argumenten aan te voeren.
Politieke en veiligheidsimplicaties
Westelijke landen moeten onthouden dat de sancties tegen de Russische luchtvaartsector werden ingesteld vanwege de agressie tegen Oekraïne, met als doel de mogelijkheid van de agressor om internationale middelen voor oorlogvoering te gebruiken, te beperken. ICAO dient neutraal te blijven en zich te houden aan internationaal recht, zonder toe te geven aan politieke druk.
