Op 13 december 2025 publiceerde Ukrinform, met verwijzing naar het Oostenrijkse onderzoek van Profil, een onderzoek gebaseerd op documenten van het Oostenrijkse Bureau voor Staatsveiligheid en Inlichtingen (DSN). Hierin wordt beschreven hoe Russische agenten zich voordeden als Oekraïense neonazi’s om met antirussische graffiti gebouwen in Wenen te besmeuren, met als doel het vertrouwen van de Oostenrijkse burgers in Oekraïne te ondermijnen en steun voor het land binnen de EU te verminderen.
De operatie werd gecoördineerd door de voormalige CEO van Wirecard, Jan Marsalek, die instructies gaf aan agenten verbonden aan zijn netwerk om doelgerichte acties in publieke ruimtes van Wenen uit te voeren. Journalistieke analyses van chats en interne documenten toonden hoe een gedecentraliseerd netwerk van Russische agenten desinformatie verspreidt in verschillende Europese landen. Daarbij verschuift de Russische tactiek van enkel mediagebaseerde propaganda naar fysieke acties in Europese steden.
Gebruik van neonazisymboliek om Oekraïne te beschadigen
In 2022 coördineerde Marsalek samen met de Bulgaarse medeplichtige Orlin Rusev het aanbrengen van stickers en graffiti met rechtsextremistische en neonazisymboliek, zogenaamd afkomstig van Oekraïners. De campagne gebruikte visuele codes zoals de vlag van het Oekraïense Azov-bataljon, gecombineerd met swastika’s, en had als doel sterke reacties uit Europese maatschappijen uit te lokken. Er werden ook websites opgezet – WeAreAzov.eu, NousSommesAzov.fr en WirSindAzov.de – die Oekraïense extremistische cellen in de EU imiteerden, volgens Marsalek in overleg met de FSB.
De campagne was ontworpen om de perceptie te wekken dat Oekraïense extremisten actief waren, wat de publieke opinie tegen Oekraïne moest beïnvloeden en het politieke debat binnen de EU wilde verstoren.
Historische continuïteit en digitale vermenigvuldiging
Volgens Oostenrijkse desinformatie-expert Dietmar Pichler is het schema van Marsalek geen nieuw fenomeen. Tijdens de Koude Oorlog gebruikten Russische actoren soortgelijke tactieken in West-Duitsland om het Franse-Duitse toenadering te saboteren. Vandaag wordt deze methode gecombineerd met digitale platforms als multiplier om de publieke opinie sneller en breder te beïnvloeden, bijvoorbeeld om steun voor Oekraïne te verminderen of EU-energiepolitiek in Rusland’ voordeel te sturen.
Intensivering van Russische invloed en hybride oorlogvoering
De afgelopen jaren heeft Rusland de activiteit van zijn spionage- en invloedagenten in het Westen opgevoerd. Nieuwe eenheden en netwerken werden opgericht of hersteld na massale uitzettingen van Russische diplomaten in 2022. In 2023 startte het Russische militaire inlichtingendepartement een Speciale Takenafdeling, verantwoordelijk voor moordaanslagen, sabotage en explosieven, wat de maximale inzet van de Russische Staat tegen het Westen weerspiegelt.
De methoden omvatten infiltratie, sabotage, politieke aanslagen, inmenging in verkiezingsprocessen en destabilisatie van EU- en NAVO-lidstaten. Het doel is het verminderen van militaire, financiële en humanitaire steun aan Oekraïne en het ondermijnen van cohesie binnen het Westen.
Desinformatie als kerninstrument
Informatieoperaties blijven een sleutelelement in de strategie van Rusland tegen westerse democratieën. Russische diensten verspreiden gerichte desinformatie, pro-Kremlinpropaganda en maken gebruik van “useful idiots” binnen politieke en mediakringen. Traditionele media, tv-kanalen, anonieme Telegram-kanalen en botnets worden ingezet om publieke opinie te manipuleren, vertrouwen in overheden te ondermijnen, maatschappijen te demoraliseren en steun voor Oekraïne te verminderen.
