Op 6 oktober 2025 publiceerde Politico een gezamenlijk onderzoek met SourceMaterial waarin wordt beweerd dat tankers van de Russische “schaduwvloot” olie lozen in Europese zeeën ondanks sancties en een verbod op het bedienen van deze schepen. In het afgelopen jaar hebben ten minste vijf van deze tankers sporen van olievervuiling achtergelaten nabij Europese kusten.
Escalatie na sancties tegen Russische olieexport
Na de grootschalige invasie van Oekraïne in 2022 stelde de G7 een prijsplafond in voor Russische olie-export, goed voor ongeveer een kwart van het Russische budget. Als reactie gebruikte Moskou intensief een netwerk van verouderde schepen, bekend als de “schaduwvloot”, om sancties te omzeilen en grondstoffen te vervoeren zonder transparantie. Volgens de New York Times vertegenwoordigt deze vloot ongeveer 17% van alle olietankers wereldwijd, met circa 1300 schepen volgens Lloyd’s List Intelligence.
Veel schepen verkeren in slechte staat, zijn niet verzekerd en vallen buiten toezicht van internationale regulering, wat het risico op catastrofale incidenten verhoogt. Het Centrum voor Energie- en Luchtkwaliteitsonderzoek (CREA) schat dat het opruimen van één grote olieramp 1,4 miljard euro kan kosten. Wanneer de eigenaar onbekend is, vallen deze kosten op de Europese belastingbetaler.
Politieke reacties en nieuwe maatregelen
Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen kondigde aan dat het 19e sanctiepakket tegen Rusland beperkingen bevat voor nog eens 118 schepen van de schaduwvloot, naast meer dan 560 schepen die al onder sancties staan. President Emmanuel Macron benadrukte dat de handel via de schaduwvloot Rusland jaarlijks meer dan 30 miljard euro oplevert. Hij kondigde een vergadering van de chef-staf van Europese landen aan om acties tegen deze schepen te coördineren, met het doel een “actieplan tegen verdachte schepen in onze wateren” te ontwikkelen.
Veiligheids- en milieueffecten
De activiteiten van de schaduwvloot zijn niet beperkt tot olievervuiling; er zijn ook incidenten gemeld waarbij onderzeese infrastructuur in Europese wateren werd beschadigd, met name in de Oostzee. Een van de schepen, de Boracay, werd kortstondig vastgehouden door Franse autoriteiten op verdenking van drone-activiteiten rond de luchthaven van Kopenhagen. Deze incidenten illustreren de toenemende inzet van schepen van de schaduwvloot als instrumenten in hybride operaties tegen het Westen.
Versterkte controles en voorgestelde sancties
Denemarken versterkt de controle op olietankers, met extra milieu-inspecties en meetprogramma’s voor zwavelgehalte in scheepsbrandstof, met resultaten die kunnen bijdragen aan sanctielijsten. Deskundigen benadrukken dat effectieve bestrijding van de schaduwvloot gepersonaliseerde sancties vereist tegen kapiteins, bemanningen en eigenaars die betrokken zijn bij het omzeilen van sancties. Daarbij moeten beperkingen worden ingevoerd voor olie-infrastructuur in de Oostzee en Zwarte Zee, evenals sancties tegen staten die “gemakkelijke vlaggen” verlenen, waardoor Russische operaties worden gefaciliteerd.
