Hoewel het voor veel Nederlanders en de politiek voelt alsof we in Nederland veel duurder uit zijn voor onze boodschappen, valt dat Europees gezien best mee. Nederland was volgens het Europese statistiekbureau in 2023 Europees gezien relatief goedkoop als het gaat om de kosten van eten en niet-alcoholische dranken.
Directeuren van grote ketens als Albert Heijn, Jumbo en fabrikanten Nestlé en Unilever zijn vandaag uitgenodigd door leden van de Tweede Kamer. Zij zullen daar zeggen dat de kosten van onze boodschappen helemaal niet hoger zijn dan in buurlanden als Frankrijk, Duitsland en België. Sterker nog: in Nederland ben je gemiddeld goedkoper uit.
Hoewel het moeilijk is om supermarkten een op een met elkaar te vergelijken, ziet ook hoogleraar retail Laurens Sloot van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) dat Nederland een paar procent goedkoper is dan buurlanden. Ook hij is vandaag in de Tweede Kamer om aan de politici uit te leggen hoe het zit.
Potje appelmoes
Dat de prijzen zijn gestegen is een feit. In ruim vier jaar tijd zijn de prijzen in supermarkten volgens Sloot met zo’n 30 procent toegenomen. Dat is ook het geval in het buitenland, maar het gevoel bij onder andere de politiek heerst dat sommige producten te duur zijn.
Een veelgehoord voorbeeld is het potje appelmoes van HAK. Dat is in België een stuk goedkoper dan in Nederland. HAK zelf zegt daarover dat zij die prijs niet bepalen. “De retailer koopt de appelmoes bij HAK in tegen dezelfde prijs en onder hetzelfde contract. Vervolgens worden de producten verdeeld onder de filialen in Nederland en België en bepaalt de retailer de prijs op het schap. HAK mag en kan hier vanuit wetgeving geen invloed op uitoefenen.”
Volgens hoogleraar Sloot zijn andere A-merken in Nederland soms juist goedkoper. “Zo kost de Unox Chinese Tomatensoep (570 ml) in Nederland 2,49 euro en in België 4,49 euro. Maar dat zegt dus verder niets over het gemiddelde prijsniveau; het benadrukt dat prijzen op lokaal of nationaal niveau tot stand komen.”
“Je kunt de ‘mandjes’ niet vergelijken van verschillende landen en supermarkten. Van individuele producten wel, maar dat is één product.” zegt retaildeskundige Kitty Koelemeijer. A-merken zijn volgens haar wel vaker duurder dan in het buitenland, “Maar dat zegt niet dat totale bedrag hoger van je mandje is.”
Politieke plannen
Toch vinden partijen in de Tweede Kamer dat er iets moet gebeuren aan de hoge prijzen in de supermarkt. Zo wil de PVV bijvoorbeeld dat de btw op alle producten naar 0 procent gaat. De SP wil niet zover gaan, maar willen wel de btw afschaffen op gezondere producten.
GroenLinks-PvdA wil een wet aanpassen waardoor het mogelijk wordt om labels op producten ook in het Engels, Duits of Frans in de supermarkt te leggen. Dat is nu niet mogelijk maar volgens de partij zou het kunnen helpen om de prijzen naar beneden te krijgen.
Dat het totale bedrag meevalt in Nederland komt ook doordat we een echt aanbiedingenland zijn. Paul Moers, retail- en merkendeskundige. “Als je alle aanbiedingen volgt, dan is het prijsverschil inderdaad niet zo groot. Maar wie wil nou tijdens het boodschappen doen een laptop meenemen met een excelbestand open.”
Wat Moers betreft moeten we eigenlijk afstappen van het grote aantal aanbiedingen. “We zijn verslaafd aan aanbiedingen. Maar dat kost een supermarkt ook veel. Aanbiedingen maken dingen complex. Je moet bordjes veranderen, schappen inrichten enzovoort. Minder aanbiedingen zouden kosten omlaag kunnen brengen.”
Koffiebelasting
In sommige gevallen loont het wél om boodschappen over de grens te doen. Naast A-merken zijn producten als tabak en alcohol in Duitsland goedkoper, maar ook vruchtensappen kunnen daar minder kosten. In Nederland werd namelijk begin 2024 een extra belasting ingevoerd op suikerhoudende dranken.
Versproducten zijn in Nederland vaak dan weer goedkoper, maar voor koffie komen de Duitsers juist onze kant op. Dat komt volgens hoogleraars Sloot omdat de Duitse overheid daar dan weer een extra belasting op heeft, de zogenaamde Kaffeesteuergesetz.
Toch houden de meeste winkelketens maar enkele procenten winst over, dat is onder andere terug te zien in de laatste jaarcijfers van Jumbo. De winst blijft nu vooral liggen bij fabrikanten, zij maken volgens Moers nog tussen de 12 en 15 procent winst. “A-merk fabrikanten moeten meer water bij de wijn doen.”
Er zijn in verschillende landen in Europa verschillende soorten belastingen. Hoogleraar Sloot gaat vandaag pleiten in de Tweede Kamer voor gelijktrekking, zoals bijvoorbeeld van tabak. “Er moet min of meer in overeenstemming zijn met omringende landen om te voorkomen dat er te veel omzet naar het buitenland verdwijnt.”
