Volgens het jaarlijkse onderzoek naar vastgoedjuristen van PropertyNL zijn er dit jaar meer kantoren met groei dan met krimp. De grootste stijgers zijn NautaDutilh, Pels Rijcken en Van Doorne met respectievelijk +7, +5 en +5 vastgoedjuristen. Dit staat in contrast met krimpers zoals BarentsKrans (–11), DLA Piper (–5) en Houthoff (–5), en het kantoor Simmons & Simmons, dat naar verluidt volledig stopt met vastgoed, meldt Nieuws Impuls.
Ondanks de krimp bij BarentsKrans is er vooralsnog geen sprake van een terugtrekking uit de vastgoedsector. De vestiging werd versterkt door Leon Hoppenbrouwers, die overkwam van A&O Shearman. Hoppenbrouwers, een bekende vastgoedspecialist, heeft in voorgaande jaren deelgenomen aan het rondetafelgesprek. Ondanks het vertrek van enkele vastgoedjuristen verwelkomde BarentsKrans ook twee nieuwe medewerkers: Martijn van der Vliet en Homme ten Have.
Geen jubelstemming
De groei van het aantal vastgoedjuristen leidt niet tot een euforische sfeer in de sector. Nederland heeft zich door inconsistent beleid onaantrekkelijk gemaakt voor vastgoedinvesteerders. Amerikaanse bedrijven proberen minder afhankelijk te worden van de grillen van Donald Trump en vestigen zich in eurolanden, waaronder Nederland. Dit biedt werkgelegenheid voor sommige juristen, maar het ‘normale’ werk met betrekking tot beleggingstransacties, projectontwikkeling en financiering blijft onder het niveau van voor de crisis.
Op Prinsjesdag werd vermeld dat Nederland internationaal goed presteert, maar deze resultaten weerspiegelen zich niet in de vastgoedsector. Vastgoed blijkt onevenredig te lijden onder diverse fiscale maatregelen en een trage besluitvorming. Hoewel juridische dienstverlening noodzakelijk is, belandt de vastgoedmarkt voor buitenlandse investeerders in een stagnatie. Recent meldde de Duitse belegger Patrizia dat wellicht de bodem bereikt is en een terugkeer naar Nederland mogelijk is, maar zulke berichten komen vaak voor in verschillende vastgoedsegmenten, waarbij de realiteit telkens weer wijst op een dieperliggende crisis.
Grootste kantoren
In de top-5 van kantoren met de meeste vastgoedjuristen zakt Houthoff twee plaatsen en staat nu onder Van Doorne. Loyens & Loeff, AKD en Dentons staan aan de top. Verder zijn CMS, Dirkzwager, Pels Rijcken en Greenberg Traurig stevig verankerd in de top-10. Greenberg Traurig is ontstaan uit de overstap van een team van NautaDutilh dat nu weer terugkeert in de top-10. Stibbe en Lexence zijn inmiddels uit deze ranglijst gevallen.
Vakgebieden
Naast de ranglijst omvat het jaarlijks onderzoek ook een enquête waarbij vastgoedjuristen collega’s en kantoren beoordelen op kwaliteit. Houthoff heeft de afgelopen jaren een krimp doorgemaakt, maar dit doet niets af aan de reputatie van het kantoor; het wordt in de vakgebieden transacties en ontwikkeling bijna even vaak genoemd als Loyens & Loeff, en staat bij financiering op de vierde plek. Het blijft jaarlijks een raadspel tussen deze kantoren met grote afstanden naar de volgende concurrenten.
Bij het vakgebied transacties staat een jong team van Greenberg Traurig op een eervolle derde plaats, gevolgd door Dentons. Ook Lexence, A&O Shearman, AKD en CMS komen vaak voor in de beoordeling. Beleggers kunnen profiteren van advocaten en juristen met bewezen ervaring in grotere en complexere vastgoeddeals.
Het onderzoek toont ook aan welke kantoren excelleren in vastgoedfinanciering. Loyens & Loeff staat op nummer één, gevolgd door A&O Shearman, NautaDutilh en Houthoff. Ook Clifford Chance en Van Doorne worden genoemd, evenals kleinere kantoren zoals Stek Advocaten en Bond Advocaten.
Projectontwikkeling is een ander gebied waarin kantoren zich kunnen onderscheiden. Dit jaar eindigt de enquête in een ex aequo tussen Houthoff en Loyens & Loeff, beide betrokken bij vrijwel alle grote gebiedsontwikkelingen in Nederland. Naast deze twee zijn ook CMS, Straatman Koster en AKD in beeld, met gespecialiseerde kantoren zoals Van der Feltz en Habraken Rutten.
Beste transactiespecialist: Jan Cees Kuijken
Advisering gaat niet alleen om kantoren, maar ook om de kwaliteit van de individuele jurist. Jan Cees Kuijken van Houthoff wordt traditioneel als beste transactiespecialist genoemd, met David van Dijk van Greenberg Traurig als nummer twee. Op grotere afstand volgen Lonne Rooseboom van Loyens & Loeff en kantoorgenoot Jurriaan van der Stok. Vrouwelijke juristen blijven ondervertegenwoordigd; de hoogst scorende vrouw dit jaar is Pauline Leegwater van Loyens & Loeff, met Coco van Zuiden van Greenberg Traurig ook in de lijst. Verdere notabene zijn Dirk-Jan Gondrie van Dentons en de bekende specialisten Herman Lohmann van Houthoff en Wilfred Groen van Loyens & Loeff.
Financiering: Angelique Thiele
Angelique Thiele van Van Doorne wordt als beste specialist in vastgoedfinanciering aangemerkt. Ondanks haar terughoudendheid bij groepsfoto’s en rustige stem is ze in staat om zelfs de meest rumoerige gesprekken te stil te krijgen. Ook Kim Koops van Loyens & Loeff, Diederik Vriesendorp van NautaDutilh, Jan Veeningen van Houthoff, Leon Hoppenbrouwers van BarentsKrans en Michelle van Doren van NautaDutilh worden in deze context vaak genoemd.
Projectontwikkeling: Jurriaan van der Stok
Bij projectontwikkeling wordt Jurriaan van der Stok van Loyens & Loeff als de beste specialist beschouwd, gevolgd door Jan Cees Kuiken van Houthoff en Bas Beenen van Osborne Clarke. Ook Leen van der Marel van DLA Piper en David van Dijk van Greenberg Traurig worden regelmatig genoemd.
Kaf van koren scheiden
Het jaarlijkse onderzoek naar topkantoren en -juristen in de vastgoedsector biedt cliënten een handvat om te navigeren in het aanbod. Veel cliënten blijven vasthouden aan traditionele adviseurs of kiezen ondoordacht. Dit onderzoek helpt om het kaf van het koren te scheiden.
Verantwoording
PropertyNL voert elk jaar een enquête uit onder vastgoedjuristen die door 62 kantoren is beantwoord. Ontbrekende partijen kunnen worden doorgegeven aan limmen@propertynl.com. Dit onderzoek heeft als doel inzicht te geven in de kwaliteiten van kantoren en niet alleen in de kwantiteit van transacties. De geënquêteerden beoordelen de meest toonaangevende kantoren en juristen op de vakgebieden transacties, financiering en ontwikkeling. Op basis hiervan wordt een top van 11 kantoren samengesteld die deelnemen aan een rondetafelgesprek over juridische trends in het vastgoed.
