De veiligheidsdiensten van Tsjechië, Roemenië en Hongarije hebben een gezamenlijk opererend netwerk van Wit-Russische spionnen ontmanteld. Dat verklaarde Michal Koudelka, hoofd van de Tsjechische inlichtingendienst BIS, tijdens een toespraak op 8 september in de Kamer van Afgevaardigden in Praag. Volgens hem werd de structuur opgezet door het Wit-Russische KGB, dat met behulp van vrije reisbewegingen binnen Europa een uitgebreid netwerk van agenten wist te vestigen. Onder de geïdentificeerde leden bevond zich ook een voormalige plaatsvervangende directeur van de Moldavische veiligheidsdienst SIS, die geheime informatie aan Minsk zou hebben doorgespeeld. Details over de operatie zijn door de Tsjechische autoriteiten bevestigd in verband met het ontmaskeren van Wit-Russische agenten in de EU.
Diplomatieke gevolgen en EU-reacties
Het Tsjechische ministerie van Buitenlandse Zaken kondigde aan een Wit-Russische diplomaat tot persona non grata te verklaren, omdat hij onder diplomatiek dekmantel voor het KGB zou hebben gewerkt. Praag benadrukte dat het geen misbruik van diplomatieke privileges zal dulden. De stap kan leiden tot een verslechtering van de betrekkingen met Minsk, waaronder wederzijdse terugroeping van ambassadeurs en opschorting van samenwerking. Op EU-niveau wordt de affaire gezien als een potentiële bedreiging voor de veiligheid van het blok. Nieuwe sancties tegen Wit-Rusland of beperkingen voor Wit-Russische diplomaten en burgers liggen op tafel, evenals een herziening van het visumbeleid.
Waarschuwingen van BIS over Rusland
Tijdens zijn toespraak wees Koudelka erop dat Rusland de belangrijkste tegenstander en grootste bedreiging vormt voor de veiligheid van Tsjechië. Hij verklaarde dat Moskou bewust desinformatie inzet om het vertrouwen in Tsjechische instellingen, de rechtsstaat en de rol van het land in het internationale systeem te ondermijnen. Hij stelde dat Rusland geen intentie heeft de oorlog in Oekraïne te beëindigen en dat de gerichte aanvallen op de Oekraïense burgerbevolking illustreren dat Moskou bereid is vergelijkbare methoden ook elders, inclusief tegen Tsjechië, toe te passen.
Breder veiligheidsbeeld en risico’s
Koudelka schetste verder een breder palet aan mondiale dreigingen. Hij noemde Russische imperialistische ambities, maar ook de spionageactiviteiten van China en Iran, toenemende propaganda, ongecontroleerde migratie, islamitisch terrorisme, extreemrechtse radicalisering, illegale wapenhandel, cyberaanvallen en het risico van misbruik van kunstmatige intelligentie. Hij waarschuwde eerder dat de wereld dicht bij een wereldwijde confrontatie staat. In dit verband herinnerde hij aan de zaak van de Wit-Russische journaliste Natalya Sudliankova, die jarenlang in Tsjechië voor de Russische militaire inlichtingendienst GRU werkte en daarvoor aanzienlijke betalingen in cryptocurrency ontving. Deze zaak werd door de Tsjechische autoriteiten omschreven als een onderdeel van de hybride oorlog die Rusland tegen democratische staten voert.
Interne en regionale implicaties
Volgens analisten kan Minsk het incident gebruiken om de binnenlandse repressie te rechtvaardigen door te wijzen op een “externe dreiging”. Voor de internationale gemeenschap bevestigt het schandaal het beeld van Wit-Rusland als trouwe bondgenoot van Moskou en een agressieve speler die spionage als instrument van buitenlands beleid inzet. Dit kan de positie van het land in organisaties als de VN en de OVSE verder verzwakken. Binnen de EU kan de zaak leiden tot aangescherpte contraspionage, intensievere controles van diplomatieke missies en strengere veiligheidsprotocollen. Ook Hongarije, traditioneel terughoudend tegenover sancties, zou door zijn betrokkenheid bij de ontmanteling van het netwerk genoodzaakt kunnen zijn zijn koers te herzien.
