Redactie
Turkse media melden dat de islamitische geestelijke Fethullah Gülen op 83-jarige leeftijd is overleden. Hij leefde sinds 1999 in zelfverkozen ballingschap in de Verenigde Staten en zat volgens de Turkse president Recep Tayyip Erdogan achter de mislukte militaire staatsgreep in 2016.
Het overlijden wordt gemeld door het X-account van Herkul, een website waarop preken van Gülen worden gedeeld. Volgens ANP wordt het nieuws ook gedeeld door de familie van Gülen en de Turkse staatsomroep. Gülen zou in het ziekenhuis zijn overleden, waar hij al een tijdje behandeld werd.
Gülen en zijn Hizmet-beweging stonden naar eigen zeggen voor een gematigde islam en tolerantie. Gülen was voorstander van de democratie en wetenschap. Naar schatting heeft hij wereldwijd miljoenen aanhangers, waarmee zijn Hizmet-beweging wordt gezien als een van de grootste islamitische netwerken van de wereld.
In 1999 dook een video op waarin Gülen zijn volgers zou oproepen om Turkse topposities in te nemen om zo uiteindelijk de macht in Turkije over te nemen. Volgens Gülen ging het om een nepvideo. Toch besloot hij naar de VS te vluchten.
Van bondgenoten naar vijanden
Na zijn vertrek bleef Gülens invloed in Turkije bestaan. De Gülen-beweging, die sterk vertegenwoordigd was in de politie en rechterlijke macht, en Erdogan waren in eerste instantie bondgenoten. Zo werd Erdogan met hulp van de Gülenisten in 2002 verkozen tot premier.
Maar Erdogan trok steeds meer macht naar zich toe, waardoor de spanningen opliepen tussen zijn kamp en de Gülenisten, die een sterk parlement wilden. Die spanningen bereikten in 2013 een hoogtepunt toen een groot corruptieschandaal werd blootgelegd. Vertrouwelingen van Erdogan werden beschuldigd van omkoping en corruptie en drie ministers stapten op.
Erdogan wees met een beschuldigende vinger naar de Gülenisten die volgens hem achter het onderzoek zouden zitten. Duizenden politiefunctionarissen werden ontslagen of overgeplaatst. Daarnaast werd de zelfbeschikking van de Turkse justitie ingeperkt in een poging van de regering om het staatsapparaat te zuiveren van Gülenisten.
Na de couppoging van 15 juli 2016, waarbij een deel van het leger de macht probeerde te grijpen, kwam die zuivering van Gülenisten in een stroomversnelling. Gülen heeft altijd ontkend dat hij achter de mislukte coup van 2016 zat.
In Nederland kwamen de spanningen tussen volgers van Erdogan en Gülen tot uiting in demonstraties, vechtpartijen en aangiftes van tientallen bedreigingen. Vanuit verschillende scholen in Rotterdam kwamen signalen dat daar mogelijk ook spanningen konden ontstaan. Het kabinet gaf aan «zeer alert» te zijn en blijven.
