Redactie
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft woensdag voor het eerst zijn langverwachte ‘overwinningsplan’ onthuld. Het plan bestaat voor een groot deel uit bekende eisen aan bondgenoten. Maar juist in de geheime bijlage staat de opvallendste informatie over mogelijke onderhandelingen, vermoeden experts.
Er werd al enige weken uitgekeken naar Zelensky’s plan, dat hij woensdag in het Oekraïense parlement onthulde. De president beloofde vooraf «concrete, duidelijke stappen» om de oorlog met Rusland te beëindigen.
Zelensky heeft veel vertrouwen in het plan, maar heeft bij de uitvoering wel de hulp van zijn bondgenoten nodig. «Als we nu met dit plan beginnen, kan het mogelijk zijn om de oorlog voor het einde van volgend jaar te beëindigen», zei hij tegen het parlement.
Momenteel overlegt Zelensky met verschillende regeringsleiders over het plan. Dat bestaat uit vijf punten, die eigenlijk vooral verzoeken aan bondgenoten zijn. Drie daarvan heeft Zelensky vaker ter sprake gebracht: een uitnodiging om lid te worden van de NAVO, het versterken van de Oekraïense verdediging en het maken van een afschrikwekkend plan zodat Rusland niet meer aanvalt. «Maar Zelensky heeft er toch weer een nieuw sausje overheen gegoten», zegt Han Bouwmeester, hoogleraar militair-operationele wetenschappen aan de Nederlandse Defensie Academie.
«Zelensky is een geslepen communicator», zegt Bouwmeester. «Hij noemt het een overwinningsplan, en met de nieuwe verpakking wil hij met dit plan steun vragen aan zijn bondgenoten. Met deze aanpak wil hij Rusland dwingen om te onderhandelen en in een sterke positie aan de onderhandelingstafel zitten.»
Nieuwe punten om bondgenoten over te halen
In het plan zitten wat nieuwe elementen, vooral voor de lange termijn. Zo stelt Zelensky voor dat Oekraïense militairen sommige Amerikaanse troepen in Europa vervangen als de oorlog voorbij is. Daarmee komt hij tegemoet aan Amerikaanse kritiek — vooral uit Republikeinse hoek — op de aanwezigheid van Amerikaanse militairen in Europa. Maar in dit scenario gaat Zelensky er wel van uit dat Oekraïne ook daadwerkelijk lid wordt van de NAVO.
Daarnaast benadrukt Zelensky het belang van grondstoffen in Oekraïne. De president wil een akkoord sluiten met bondgenoten over investeringen in de grondstofwinning. Het gaat om onder meer uranium, titanium en lithium. Volgens Zelensky staan zijn bondgenoten voor een keuze: óf Rusland krijgt ze in handen, óf Oekraïne en zijn «democratische bondgenoten».
Het is niet voor het eerst dat Zelensky de grondstoffen als strategisch belang benadrukt, zegt Bouwmeester. Maar de laatste tijd zijn ze niet zo vaak ter sprake gebracht door Oekraïne.
«Aan het begin werd gespeculeerd dat met name in het Donetsbekken (dat Rusland bezet, red.) een aantal van de grondstoffen zit», zegt Bouwmeester. «Nu beweert Oekraïne: als we daar niet om gaan vechten, weten we zeker dat het aan Rusland ten deel valt.» Zelensky hoopt met dat afschrikwekkende argument de Europese bondgenoten ervan te overtuigen dat ze meer steun moeten bieden.
Geheim deel bevat mogelijk onderhandelingsstrategie
Zelensky heeft niet alles bekendgemaakt: een deel van het plan is geheim, uit strategische overwegingen. Patrick Bolder, defensieanalist bij het The Hague Centre for Strategic Studies, vermoedt dat daarin iets staat over gebieden waar Oekraïne mogelijk afstand van zou willen doen. «Uiteraard laat Zelensky daar niets over los. Want als je dat zou zeggen, is meteen je onderhandelingspositie weg.»
Volgens Bolder is het niet gek dat de Oekraïense regering over zulke scenario’s nadenkt. «Als je gaat praten, moet je wel wat hebben om over te praten. Het is niet zo simpel dat je kan toegeven aan Ruslands eisen en dat daarmee de oorlog voorbij is. Dat levert geen eerlijke vrede op. Bovendien brengt het Europa verder in gevaar, omdat Poetin ziet dat zijn gedrag beloond wordt.»
Bouwmeester denkt dat ook de NAVO over zulke oplossingen nadenkt. Zo voerde de afgetreden NAVO-baas Jens Stoltenberg het na de Tweede Wereldoorlog opgesplitste Duitsland in een afscheidsinterview met The Financial Times aan als een mogelijk voorbeeld van een oplossing om de oorlog te beëindigen. West-Duitsland was toen lid van de NAVO, terwijl Oost-Duitsland banden had met de Sovjet-Unie — het toenmalige Rusland. De grens die toen door Duitsland liep, was de duidelijke afbakening tussen de twee invloedssferen.
Zelensky wil misschien wel wat grondgebied prijsgeven in ruil voor vrede, denkt Bolder. «Maar daar moet wel wat voor terugkomen. Daarbij kan je denken aan herstelbetalingen of controle over kerncentrales die nu bij het front staan.»
