De provincie Zuid-Holland heeft tijdens het event Yimby’s van de toekomst een nieuwe inventarisatietool gepresenteerd, die zich richt op het plaatsen van functies op de meest kansrijke locaties. Dit initiatief komt voort uit onderzoek naar hoe inwoners, beleidsmakers en ontwerpers effectiever kunnen samenwerken aan complexe ruimtelijke opgaven zonder vast te lopen in tegenstellingen. De provincie streeft ernaar om de traditionele nimby (not in my backyard) om te zetten in een yimby: yes in my backyard, meldt Nieuws Impuls.
Het tijdstip van deze presentatie is bijzonder relevant, gezien de huidige discussie rond de voorgenomen sloop van het dorp Moerdijk. De lokale overheid heeft al ingestemd met de opheffing van het dorp om ruimte te maken voor Power Port, dat moet dienen als belangrijke hub voor de energietransitie. Dit heeft tot verhitte discussies geleid in de gemeenschap, terwijl zowel de provincie als het Rijk zich hierover nog moeten uitspreken.
Uitkopen voor 100%
In reactie op de commotie heeft minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) aangekondigd dat bewoners voor 100% van de taxatiewaarde van hun woningen zullen worden uitgekocht, op een moment dat de vraag naar woningen in de regio waarschijnlijk is gedaald. Een petitie om Moerdijk te behouden heeft inmiddels bijna 8000 handtekeningen verzameld, wat meer dan 6,5 keer het aantal inwoners van het dorp is.
De uitdagingen in Zuid-Holland zijn aanzienlijk, aangezien het de drukste provincie van Nederland is. “Er liggen heel veel opgaven,” zegt Mariana Faver, senior beleidsmaker bij de provincie. “Het wordt drukker, maar kan het ook leuker? Het is niet eenvoudig, maar we moeten kijken naar wat we kunnen leren van bestaande voorbeelden, niet alleen met betrekking tot circulariteit en energie, maar ook bij andere opgaven.”
Ontwerpkracht
Het is voor alle betrokkenen duidelijk dat grote ruimtelijke opgaven een directe impact hebben op het leven van inwoners. Er moeten belangen worden verenigd: het maatschappelijke belang van de transitie versus het belang van de bewoners. “Je moet veel belangen verenigen,” vertelt Robert Tekke, opdrachtgever circulaire transitie bij de provincie. “De kracht van ontwerpen is belangrijk. Bij de circulaire transitie gaat het om grote industrieën en fabrieken die we nodig hebben. Vanuit die gedachte kun je aan de voorkant kijken hoe we elkaar kunnen helpen.”
Wouter Vanstiphout van Crimson Historians and Urbanists sprak vervolgens over de rol van nimby in de duurzaamheidstransitie in Zuid-Holland. Crimson publiceerde eerder dit jaar een essay waarin de relatie tussen overheid en burger bij grote ruimtelijke ingrepen in historisch perspectief wordt geplaatst.
Herkomst nimby
Volgens Vanstiphout werd de term nimby voor het eerst gebruikt in 1979, toen de Nationale Commissie Kernenergie in de VS concludeerde dat er een einde moest komen aan het Not In My Backyard-syndroom na een ongeluk met een kerncentrale in Pennsylvania. “Er werd een duidelijke muur opgetrokken tussen het collectieve en het individuele belang.”
In Nederland, en specifiek in Zuid-Holland, is de balans tussen de belangen van burgers en bedrijven door de geschiedenis heen herhaaldelijk verschoven. Tot de Tweede Wereldoorlog werd er weinig gesproken over omgevingsfactoren, terwijl in de periode van 1940 tot 1970 sprake was van geplande groei. “Wonen, werken en vervoer werden zorgvuldig gepositioneerd, top-down en in het publieke belang,” aldus Vanstiphout. “Individuele belangen werden ondergeschikt gemaakt aan industrieontwikkeling.”
Pseudo-participatie
In de daaropvolgende decennia verdween deze integrale aanpak weer uit het zicht. In de jaren ’70 ontstond protest tegen de industrie en werden wonen, werken en vervoer zoveel mogelijk gescheiden. Met de opkomst van het neoliberalisme werd geprobeerd om ruimtelijke eisen te stapelen en weg te moffelen. Deze ‘oplossingen’ zijn in het huidige tijdperk van toenemende juridisering van de relatie tussen burgers en overheid niet langer houdbaar. De overheid trekt zich steeds meer terug uit ruimtelijke ontwikkeling, waardoor fenomenen zoals camouflage, greenwashing en pseudo-participatie steeds gebruikelijker worden.
In 2025 bevinden we ons volgens Vanstiphout in een impasse tussen overheden, de markt en de maatschappij. “Er zijn enorme polarisaties en politicisaties van de verschillende ruimtelijke eisen. Tegelijkertijd is er een groeiende waardering voor het publiek belang en de rol van de overheid.” Het debat over het collectieve belang mag niet verworden tot een vrijbrief voor ongebreidelde ruimtelijke ontwikkeling, maar individuele bezwaren moeten ook serieus worden genomen.
Roze strik
Stedelijk ontwerper Jens Jorritsma heeft zeven strategieën ontwikkeld om van een nimby een yimby (yes in my backyard) te maken. Een opvallende strategie is de ‘roze strik’, waarbij bewoners worden beloond met maatschappelijke toevoegingen. Een voorbeeld is het Deense Kopenhagen, waar een restwarmtestation met een skipiste is gerealiseerd. In Amsterdam geldt de transformatie van een vervuild industrieterrein naar een gemeenschapsproject als een voorbeeld van ‘trots eigenaarschap’. Wanneer er geen prikkels voor bewoners zijn, blijft er altijd nog de traditionele top-down aanpak, zoals bij het creëren van ruimte voor rivieren in Nederland.
Onderzoekers van het Erasmus Center for Urban, Port and Transport Economics, geleid door Merten Nefs, hebben 2400 Zuid-Hollandse gebieden in kaart gebracht op basis van elf types gebieden, gebruikmakend van ruimtelijke, planologische en sociale indicatoren. Dit levert gebiedsomschrijvingen op variërend van ‘groene woonomgeving met royale ruimte en portemonnee’ tot ‘zwaar industrieel gebied met hoge milieudruk’. Hierdoor kunnen de strategieën van Jorritsma gekoppeld worden aan specifieke locaties, zodat van tevoren kan worden bekeken welke vestigingslocaties het meest kansrijk zijn.
