Een Oekraïense man die in Nederland woont, is vorig jaar via berichtenapp Telegram ingehuurd voor het verkennen van een route voor aanslagen met luchtpost naar de VS en Canada. De man verstuurde met hulp van een Nederlander twee testpakketten vanaf een DHL-punt in Amsterdam. Waarschijnlijk werkten ze zonder het te weten in opdracht van een Russische inlichtingendienst.
De NCTV waarschuwde afgelopen week nog dat Rusland “low-level agenten” rekruteert om in Europese landen sabotageacties te plegen. Eerder maakte inlichtingendienst AIVD bekend dat er in Nederland “logistieke verkenningen” plaatsvonden voor het verzenden van brandbare pakketten. Meer details deelde de dienst toen niet.
Het Openbaar Ministerie bevestigt nu na vragen van Nieuwsuur dat het om verkenningen met DHL-pakketten ging. In maart zijn daarvoor twee mannen gearresteerd. Ze verstuurden twee pakketten met T-shirts, sokken en schoenen naar Fairfax, een voorstadje van Washington D.C. en de Canadese hoofdstad Ottawa. De pakketjes werden op Schiphol onderschept door de douane.
“We vermoeden dat deze twee pakketten fungeerden als een testzending om later via die route ontbrandbare inhoud in pakketten te versturen”, zegt Corjan Kroon, leider van het begin dit jaar opgerichte Team Statelijke Inmenging van het OM. Hij noemt het “zeer waarschijnlijk” dat een Russische inlichtingendienst achter de opdracht zit.
Het OM verdacht de Oekraïense man van 44 jaar en een Nederlander van 35 jaar, beiden afkomstig uit het oosten van Nederland, van het voorbereiden van een terroristisch misdrijf. Maar de aanklacht is kortgeleden ingetrokken; het OM is ervan overtuigd dat beide mannen geen idee hadden waar ze aan meewerkten.
Brandbare stoffen
Afgelopen zomer werden in verschillende Europese steden verdachte DHL-pakketten aangetroffen. In vier ervan zaten brandbare stoffen.
Een kwam tot ontbranding in een depot in Birmingham, een andere op het vliegveld van Leipzig en een derde bij een transportbedrijf in Warschau. Een vierde pakket, ook in Warschau, kwam niet tot ontbranding. Westerse overheden maakten zich grote zorgen dat een pakket in de lucht zou ontbranden met een vliegtuigcrash als gevolg.Brandend DHL-pakketje op het vliegveld van Birmingham
Het Poolse Openbaar Ministerie zegt tegen Nieuwsuur een groep van vijf Oekraïners en een Rus verantwoordelijk te houden voor de verkenningen en sabotageacties. Het OM verdenkt ze van deelname aan activiteiten van de Russische inlichtingendienst. Er hangt hun een levenslange gevangenisstraf boven het hoofd.
De groep mannen werd volgens The Guardian benaderd via Telegram en werkte in opdracht van de Russische inlichtingendienst GRU. Zij zouden óók de route voor luchtvracht naar de VS en Canada hebben getest. Volgens de krant verstuurden ze begin augustus testpakketten met kleding naar Washington D.C. en Ottawa.
Vijf T-shirts en vier paar sokken
De twee pakketten uit Nederland waren gericht aan dezelfde locaties: twee liefdadigheidsorganisaties in Ottawa en een voorstadje van Washington D.C. De zendingen werden voortijdig ontdekt in het DHL-depot op Schiphol na een tip van de Amerikaanse douane. Het is onduidelijk hoe de Amerikanen de pakketten op het spoor zijn gekomen.
Volgens het OM verscheen in de ochtend van 14 augustus 2024 een advertentie in een Russischtalig Telegram-kanaal waar klusjes worden aangeboden. In de advertentie werd gevraagd naar iemand die diezelfde dag een pakket wilde samenstellen en versturen in Amsterdam.
De Oekraïense man reageerde op de advertentie en kreeg via een privéchat instructies: hij moest twee dozen kopen en die vullen met goedkope kleding; vijf T-shirts en vier paar sokken en twee paar schoenen maat 40-43. Hij kocht de kleding bij de Primark in Hilversum. Voor de klus zou in cryptomunten worden betaald; omgerekend een bedrag tussen de 500 en 600 euro.
Met hulp van de Nederlandse man, die de beschikking had over een auto, reden de mannen naar de Amsterdamse Van Baerlestraat. De opdracht was om de pakketten in Amsterdam via een DHL-punt te versturen. Er moesten foto’s worden gemaakt van de inhoud van de pakketten en de verzendlabels. Uit de chats zou blijken dat de opdrachtgever via de informatie van het verzendlabel de zendingen wilde volgen.
Onderdeel van groter plan
Het is het Openbaar Ministerie niet gelukt om de opdrachtgever van de zendingen te identificeren, al wordt dus wel gewezen naar Rusland. Volgens het OM komt de werkwijze overeen met die van andere pakketten die zijn verstuurd vanuit Europese landen. Wat de verzending verder verdacht maakt; de verzendkosten betroffen het dubbele van de waarde van de kleding.
“Het is verontrustend dat mensen zich kennelijk zo makkelijk laten lenen voor geld om dit soort klusjes te doen”, zegt Kroon. “Het lijkt misschien klein, maar maakt wel onderdeel uit van een groter plan en een grotere operatie van de Russische geheime dienst, met grote gevolgen.”
De NCTV schreef er afgelopen week ook over in een nieuw dreigingsbeeld voor Nederland: “Rusland rekruteert ‘low-level agenten’ om in Europese landen sabotageacties uit te voeren in het kader van hybride conflictvoering. Deze ‘low-level agenten’ hebben veelal weinig tot geen ervaring, worden met name gedreven door geld en soms (ook) door ideologisch verwantschap met Rusland.”
Serie: Poetins pionnen
Europese inlichtingendiensten zien al jaren een toenemende dreiging vanuit Poetins Rusland. Daarbij gaat de aandacht veelal uit naar de zogeheten ‘hybride oorlogsvoering’. Maar de klassieke spionage is allesbehalve verdwenen: Russische spionnen, verbonden aan de inlichtingendiensten GRU en SVR, jagen in Europa nog altijd op politieke en technologische geheimen.
De Nieuwsuur-serie Poetins Pionnen laat in drie afleveringen zien wat de spionagediensten van Poetin – zelf opgeleid als inlichtingenofficier bij de KGB – de afgelopen jaren zoal ondernamen in het Westen, waaronder ook Nederland.
