Nederland gaat twee kleine satellieten lanceren die zo nauwkeurig zijn dat ze de uitstoot kunnen meten van één enkele fabriek. Zo kan worden gecontroleerd of landen of bedrijven zich aan hun klimaatbeloften houden en of ze cijfers over hun uitstoot opgeven die kloppen.
Er wordt al jaren gewerkt aan de twee satellieten, genaamd Tango, die 35 miljoen euro kosten. Vandaag tekenen de partijen het contract. De lancering is over drie jaar.
Bijna tien jaar geleden beloofden vrijwel alle landen in Parijs om de aarde niet meer dan 2 graden Celsius op te warmen, het liefst niet meer dan 1,5 graad. “Maar dat werkt alleen als alle landen een eerlijke bijdrage leveren aan het verminderen van de uitstoot”, zegt Anton Leemhuis, directeur aardobservatie bij onderzoeksinstituut TNO.
Weerkaatste zonnestraling
Landen en bedrijven houden zelf bij hoeveel CO2 en andere broeikasgassen ze uitstoten. De Tango-satellieten controleren in hoeverre die opgegeven cijfers kloppen. “Dit moet zekerheid bieden voor de naleving van het klimaatverdrag van Parijs”, zegt Leemhuis.
Terwijl ze rondjes draaien om de aarde meten de satellieten de weerkaatste zonnestraling. Gassen als CO2 nemen een beetje warmtestraling op uit het zonlicht. Door de ‘overgebleven’ straling te meten, achterhaalt Tango hoeveel CO2 lokaal in de lucht zit. De satellieten kijken zo per fabriek hoeveel er op een gegeven moment uit de schoorsteen komt.
Het werkt om partijen op de vingers te kijken.Aaldert van Amerongen, hoofd aardobservatie bij ruimtonderzoeksinstituut SRON.
De uitstoot van autoverkeer, huizen of andere kleine of verspreide bronnen kan Tango niet meten, maar wel die van grote fabrieken en energiecentrales. “Je kunt grote uitstoters dus controleren”, zegt Aaldert van Amerongen, hoofd aardobservatie van ruimteonderzoeksinstituut SRON.
Nederland werkte ook al mee aan een Europese satelliet die methaan meet vanuit de ruimte. Toen werd bijvoorbeeld ontdekt dat Australische steenkolenmijnen veel meer gas lekten dan uit officiële cijfers naar voren kwam. “De Australische overheid heeft dat toen bijgesteld”, zegt Van Amerongen. “Je ziet dus dat het werkt om partijen op de vingers te kijken.”
Er wordt intussen gewerkt aan nog meer CO2-satellieten. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA lanceert in 2027 een drietal satellieten die juist naar het grote plaatje kijken. Zij meten niet per fabriek, maar maken grote overzichtskaarten van de hoeveelheid CO2 wereldwijd. Het idee is dat dit tezamen een goed beeld geeft van de uitstoot van landen.
Samenwerkingsverband
Het Nederlandse Tango-project bestaat uit meerdere organisaties en bedrijven. Onderzoeksinstituut TNO leidt het bouwen van de meetinstrumenten en het KNMI en ruimtevaartinstituut SRON verwerken de gegevens. ISISpace zet de satellieten in elkaar, regelt de lancering en volgt ze in de ruimte. Dit Delftse bedrijf specialiseert zich in kleine en relatief betaalbare satellieten.
“Het is echt een bloeitijd voor aardobservatie”, zegt Van Amerongen. Er zijn steeds meer satellieten die niet alleen broeikasgassen meten, maar de aarde op diverse gebieden volgen. Denk aan bosbranden en hevige neerslag.
Het bouwen en lanceren van satellieten is minder moeilijk en duur dan vroeger. “Dat komt door de nieuwe space race“, zegt Van Amerongen. “Er is meer toegang tot de ruimte en meer goede ruimtevaarttechnologie beschikbaar.”
Ook Japan en China investeren in satellieten die broeikasgassen meten vanuit de ruimte. Hoewel de Verenigde Staten hier veel ervaring mee hebben, gaan zij komende jaren juist minder doen.
Trump snijdt in onderzoek
De regering-Trump wil de helft van het wetenschapsbudget van NASA schrappen. Het aardonderzoek wordt waarschijnlijk nog harder geraakt. “Het is spannend wat er precies wordt besloten”, zegt Van Amerongen. “Maar in het voorstel worden vrijwel alle toekomstige missies geannuleerd.” Van bestaande missies is onduidelijk hoelang ze doorgaan.
Ook voor satellieten van andere instituten dan NASA dreigt een vroegtijdig einde. Helemaal nieuw is deze onzekerheid niet, zegt Van Amerongen. Ergens in de Verenigde Staten staat zelfs nog een gebouwde CO2-satelliet die nooit is gelanceerd.
Deels wordt dit opgevangen door de levendige ruimtevaartindustrie in de VS. Zo liet milieuorganisatie EDF met een gift van miljardair Jeff Bezos een methaansatelliet bouwen. De missie stopte vorige week voortijdig, omdat het ruimtevaartuig het contact met de aarde verloor. Ook bedrijven handelen inmiddels in meetgegevens van methaan en CO2. De gegevens van Tango zijn vrij en gratis beschikbaar.
