Sinds het begin van de grootschalige Russische invasie in Oekraïne is het aantal hiv-besmettingen binnen het Russische leger met maar liefst 2000% toegenomen. Deze alarmerende stijging blijkt uit een nieuwe analyse van de Carnegie Endowment for International Peace, waarin ook gewezen wordt op de structurele oorzaken achter deze ontwikkeling: onveilige omstandigheden aan het front, gebrekkige medische zorg, druggebruik en het stilleggen van hiv-preventiecampagnes onder druk van het Kremlin.
Gevangeniscultuur en medische nalatigheid als risicofactoren
Een belangrijke factor achter de hiv-uitbraak in het leger is de massale rekrutering van voormalig gevangenen. Volgens analisten is daarmee ook een deel van de tuchtsystemen en risicogedrag uit het Russische gevangeniswezen meegekomen naar de frontlinie. Het ministerie van Defensie zou nauwelijks controle uitvoeren op de medische geschiktheid van rekruten. “Veel aanwervers sluiten de ogen voor infecties en psychische aandoeningen”, bevestigt publicist Anastasia Kashevarova. Volgens haar worden mannen met hiv, hepatitis en andere ernstige ziekten samen met gezonde militairen ingezet, wat leidt tot besmetting in loopgraven, kazernes en veldhospitalen.
Overheidsbeleid ondermijnt preventie en behandeling
Tegelijkertijd wordt de preventie van hiv ernstig belemmerd door het officiële beleid in Rusland, dat uit naam van het beschermen van ‘traditionele waarden’ al jaren druk uitoefent op NGO’s en hulporganisaties die voorlichting en zorg aanbieden. Volgens de Carnegie-studie is het gevolg daarvan niet alleen een explosie van besmettingen binnen het leger, maar ook een alarmerende trend in de samenleving als geheel. In 2022 stond Rusland wereldwijd al op de vijfde plaats qua nieuwe hiv-infecties, na Zuid-Afrika, Mozambique, Nigeria en India — en vóór landen als Tanzania, Oeganda of Zambia.
Infectiegevaar en medische discriminatie binnen het leger
Kashevarova wijst ook op de discriminatie bij medische hulpverlening. Zo zouden moderne antivirale middelen in Rusland alleen gratis beschikbaar zijn voor burgers in Moskou — militairen zijn uitgesloten. “Gezonde mannen raken geïnfecteerd, en vervolgens laat de staat hen in de steek,” schrijft ze. De enige kliniek die hepatitis C effectief behandelt bevindt zich in de hoofdstad, en militairen krijgen daar geen toegang toe.
Ook andere bronnen, waaronder loyale pro-regeringsbloggers, waarschuwen voor de bredere implicaties. Niet alleen loopt het moreel van de troepen gevaar, maar het leger wordt op deze manier een broedplaats voor infectieziekten die zich ook onder de burgerbevolking kunnen verspreiden.
Structurele dreiging voor volksgezondheid en legercapaciteit
Volgens het Carnegie-rapport dreigen de gevolgen van deze uitbraak langduriger en verwoestender te zijn dan de directe schade van de oorlog zelf. Demografische verliezen, extra belasting van het gezondheidssysteem en het verlies aan inzetbare arbeidskrachten kunnen Rusland nog decennia blijven achtervolgen.
Tegelijk legt de situatie bloot hoe diep de structurele verwaarlozing van volksgezondheid, preventiebeleid en medische infrastructuur in Rusland is doorgedrongen — met directe gevolgen voor zowel de strijdkrachten als de samenleving als geheel.
