Acht EU-landen importeren nog steeds gas uit Rusland, ondanks de lopende sancties en druk vanuit de Verenigde Staten. Volgens The Guardian gaat het om België, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Nederland, Portugal, Slowakije en Spanje. Deze landen ontvangen nog steeds Russisch gas via pijpleidingen of kopen vloeibaar aardgas (LNG). De Europese Commissie beschikt echter niet over gegevens waar dit gas uiteindelijk wordt gebruikt.
Toenemende druk vanuit Washington
De Amerikaanse president Donald Trump heeft herhaaldelijk zijn ongenoegen uitgesproken over de aanhoudende import van Russische energie in Europa. Op 13 september eiste hij van de NAVO-bondgenoten een volledige stopzetting van Russische olie en stelde hij ook tarieven van 50 tot 100 procent op producten uit China en India voor. Twee dagen later verklaarde Trump dat de sancties van de EU tegen Moskou “te zwak” waren. Zijn druk is erop gericht de afhankelijkheid van Russische energie volledig te beëindigen en de Europese markt open te stellen voor meer Amerikaans LNG.
EU-sancties en energieafhankelijkheid
Op 19 september nam de Europese Commissie het 19e sanctiepakket aan, waarin wordt voorgesteld de import van Russisch LNG uiterlijk op 1 januari 2027 te verbieden, een jaar eerder dan oorspronkelijk gepland. Reeds in juni 2023 had de EU het 14e sanctiepakket goedgekeurd, dat de toegang tot Europese havens voor de doorvoer van Russisch LNG naar derde landen blokkeerde.
De export van olie en gas vormt de kern van de Russische begroting. De opbrengsten uit energie-exporten financieren rechtstreeks de oorlog in Oekraïne en de wapenindustrie. In 2024 kocht de EU 22 miljard kubieke meter Russisch LNG, 19 procent meer dan in 2023. Tegelijkertijd zakte de export van pijplijngas van Rusland naar de EU tot circa 32 miljard kubieke meter en daalt die dit jaar naar ongeveer 16 miljard, amper 10 procent van de piekleveringen van voor de oorlog.
Economische belangen versus geopolitieke risico’s
Voor sommige EU-landen blijft goedkoop Russisch gas aantrekkelijk om productiekosten laag te houden en competitief te blijven tegenover producenten uit de VS en China. Vooral België, Frankrijk en Spanje waren in 2024 de grootste afnemers van Russisch LNG van het bedrijf Novatek. Toch betekent voortzetting van de import ook een politieke prijs: Moskou behoudt een krachtig drukmiddel tegenover Europa en kan de oorlogsinspanningen blijven financieren.
Hongarije en Slowakije profileren zich als voorstanders van voortgezette gastransit via Oekraïne, met als argument hun behoefte aan betaalbare energie. Hun positie kan echter veranderen door Trumps push voor meer Amerikaans LNG-export naar Europa. Dit plaatst leiders Viktor Orbán en Robert Fico voor een strategische keuze tussen afhankelijkheid van Rusland of nieuwe afspraken met Washington.
Strategisch belang van afbouw Russische energie
Een volledige afbouw van Russische gasimporten zou de veerkracht van de EU vergroten tegen politieke chantage en energieafhankelijkheid. Bovendien stimuleert dit de ontwikkeling van hernieuwbare energie en infrastructuur voor alternatieve leveringen. Voorstanders pleiten daarnaast voor strengere sancties, waaronder een verbod op toegang van Russische LNG-tankers tot EU-terminals en directe maatregelen tegen het bedrijf Novatek, de belangrijkste leverancier van Russisch LNG aan Europa.
