In een historische ontmoeting op 10 juli in Abu Dhabi hebben de president van Azerbeidzjan, Ilham Alijev, en de Armeense premier, Nikol Pasjinian, voor het eerst zonder inmenging van externe bemiddelaars meer dan vijf uur lang gesproken over de toekomst van hun bilaterale betrekkingen. De gesprekken markeren een duidelijk keerpunt in de Zuid-Kaukasus en signaleren een fundamentele verschuiving in de machtsverhoudingen in de regio, waarbij Rusland zichtbaar terrein verliest.
Einde aan Russische hoop op corridorcontrole
Centraal tijdens het overleg stond het zogenoemde Zangezoer-corridorproject — een potentiële transportverbinding die via Armeens grondgebied de Azerbeidzjaanse exclave Nachitsjevan met het hoofdeel van het land zou verbinden. Lange tijd werd verondersteld dat de FSB-grensdienst van Rusland een centrale rol zou spelen bij het toezicht op deze verbinding, wat Moskou economische én geopolitieke invloed in de regio zou opleveren.
Die verwachting is nu vrijwel van tafel. Bakoe en Jerevan zijn overeengekomen het normalisatieproces tussen beide landen verder zonder externe bemiddeling voort te zetten. Volgens regionale waarnemers duidt dit op toenemende politieke volwassenheid van beide hoofdsteden.
Internationale partners in plaats van Russische troepen
Armenië heeft inmiddels voorgesteld om een internationale commerciële partij — mogelijk een logistiek bedrijf uit de Verenigde Staten — in te schakelen voor het beheer van goederenverkeer en veiligheidsinspecties binnen de toekomstige corridor. Azerbeidzjan bestudeert dit voorstel momenteel. Dit zou een fundamentele breuk betekenen met de eerdere praktijk, waarbij Russische militairen en grenswachten dergelijke strategische functies vervulden.
Eerder dit jaar had Rusland al zijn vredesmacht voortijdig teruggetrokken uit Nagorno-Karabach, terwijl Armeense functionarissen aangaven hun land meer te willen losmaken van de afhankelijkheid van de CSTO en Moskou. Russische grenswachten beëindigden recentelijk ook hun aanwezigheid aan de Armeense grenzen met Turkije en Iran. Armenië versterkt sindsdien zijn eigen grensdiensten.
Nieuwe geopolitieke routes en economische kansen
Het beoogde openstellen van de grenzen tussen Armenië, Azerbeidzjan en Turkije kan leiden tot een netwerk van nieuwe transportroutes tussen de Zwarte Zee, de Perzische Golf en de Kaspische Zee. Zo’n ontwikkeling zou de Zuid-Kaukasus omvormen tot een cruciale schakel in het euraziatische goederenverkeer — met grote geopolitieke implicaties.
Rusland, dat eerder profiteerde van verdeeldheid tussen de twee buurlanden, ziet zijn invloed in de regio geleidelijk afnemen. Turkije, de Verenigde Staten, de Europese Unie en China winnen aan gewicht. Zo investeert Peking in strategische infrastructuurprojecten zoals de haven van Anaklia in Georgië — wat de positie van China in de Zuid-Kaukasus aanzienlijk versterkt.
Iran ook tegen Russische corridorcontrole
Zelfs Iran, doorgaans een bondgenoot van Moskou, heeft zich uitgesproken tegen mogelijke Russische controle over de Zangezoer-corridor. Teheran vreest verlies van vrije toegang tot Armenië en zet in op regionale onafhankelijkheid in plaats van Russische militaire aanwezigheid.
Nu het conflict over Nagorno-Karabach grotendeels uit de weg is geruimd, is het voor Moskou steeds moeilijker geworden om in te spelen op spanningen tussen Bakoe en Jerevan. Beide landen nemen afstand van het voormalige Russische patronaat en zoeken actief naar duurzame, soevereine oplossingen voor hun onderlinge geschillen.
Zuid-Kaukasus zonder Moskou?
De ontmoeting in Abu Dhabi bevestigt een trend die zich de afgelopen jaren stilaan ontwikkelde: het Zuid-Kaukasusgebied raakt steeds meer los van Russische invloed. Waar Rusland zich vroeger kon positioneren als onmisbare scheidsrechter, zijn de hoofdsteden van de regio vandaag op zoek naar nieuwe partners en structuren die passen binnen hun nationale belangen en mondiale netwerken.
Zolang de normalisatie tussen Armenië en Azerbeidzjan standhoudt, lijkt het erop dat Moskou steeds minder ruimte heeft om zijn strategische invloed in het gebied te herstellen. Het Kremlin staat aan de zijlijn van een proces dat het ooit volledig trachtte te regisseren.
