Azerbeidzjan bereidt juridische stappen voor tegen Rusland bij internationale rechtbanken, in verband met het neerhalen van een passagiersvliegtuig van luchtvaartmaatschappij AZAL op 25 december 2024. Het toestel werd getroffen door luchtafweer terwijl het onderweg was van Bakoe naar Grozny en stortte neer in de buurt van de Kazachse havenstad Aktau. Daarbij kwamen 38 mensen om het leven. Volgens president Ilham Aliyev is de oorzaak van de ramp “zo klaar als een klontje”, maar blijft Moskou weigeren verantwoordelijkheid te nemen.
Moskou zwijgt, Bakoe eist duidelijkheid
Zeven maanden na de crash heeft Azerbeidzjan naar eigen zeggen geen enkel inhoudelijk antwoord ontvangen van de Russische autoriteiten. De Azerbeidzjaanse procureur-generaal heeft herhaaldelijk verzoeken gericht aan de voorzitter van het Russische onderzoekscomité, maar krijgt als reactie enkel te horen dat “het onderzoek nog loopt”. President Aliyev noemt die houding “contraproductief” en benadrukt dat Bakoe bereid is net zo lang te wachten als bij het onderzoek naar de MH17-ramp: “Wij kunnen tien jaar wachten, maar gerechtigheid moet zegevieren.”
Aliyev stelt dat zowel de Azerbeidzjaanse als de Russische autoriteiten exact weten wat er is gebeurd. De kernvraag, aldus de president: “Waarom doet Rusland niet wat elke buurland in zo’n situatie zou doen?” Bakoe eist erkenning van schuld, berechting van de verantwoordelijken, compensatie voor de nabestaanden en schadevergoeding voor de luchtvaartmaatschappij AZAL.
Breuk in betrekkingen tussen voormalige partners
De betrekkingen tussen Azerbeidzjan en Rusland zijn al enige tijd verslechterd. Moskou profileerde zich jarenlang als bemiddelaar in het conflict met Armenië over Nagorno-Karabach, maar stond in de praktijk steevast aan de kant van Jerevan. Na de overwinning van Azerbeidzjan in de Tweede Karabachoorlog, met actieve steun van Turkije, verloor Rusland zijn greep op de regio. In het voorjaar van 2024 dwong Bakoe het Kremlin om zijn “vredestroepen” anderhalf jaar eerder dan gepland uit Karabach terug te trekken.
Het neerhalen van het AZAL-vliegtuig markeerde volgens analisten een keerpunt. Dat Rusland sindsdien elke verantwoordelijkheid ontkent, leidde tot openlijk diplomatiek protest in Bakoe. De spanningen liepen verder op na massale arrestaties van Azerbeidzjanen in Rusland in juni 2025, waarbij ook dodelijke slachtoffers vielen.
Azerbeidzjan neemt afstand, Rusland verliest invloed
Als vergelding werden Russische FSB-agenten in Azerbeidzjan gearresteerd. Zij werkten onder dekmantel van het persbureau Sputnik. Bovendien werden Russische culturele instellingen in het land gesloten, waaronder het “Russisch Huis”.
Geopolitiek zet Azerbeidzjan nadrukkelijk in op een onafhankelijke koers, met duidelijke toenadering tot Turkije en het Westen. De banden met Oekraïne worden actief aangehaald, onder meer via diplomatieke steun en regelmatige humanitaire hulp. Moskou, dat zijn invloed in de Zuidelijke Kaukasus steeds verder ziet afnemen, reageert volgens waarnemers steeds agressiever — onder meer via economische druk en grensprovocaties.
Tegen die achtergrond bespreekt Bakoe momenteel met Ankara de mogelijke oprichting van een Turkse militaire basis in Azerbeidzjan. Een stap die het machtsevenwicht in de regio fundamenteel zou kunnen veranderen.
