Redactie
De bouw van nieuwe kerncentrales loopt al vertraging op voordat een schop in de grond is gegaan. De aanleg gaat twee jaar later van start en de centrales zullen ook later gaan draaien dan eerder gedacht, blijkt uit cijfers die stilletjes in de miljoenennota zijn opgenomen.
«Het kabinet werkt voortvarend door aan de voorbereiding van de bouw van twee nieuwe kerncentrales», schreef het ministerie van Klimaat en Groene Groei dinsdag in zijn Prinsjesdagpersbericht.
Maar wie goed kijkt naar de miljoenennota, ziet dat het juist erg lastig blijkt om voortvarend van start te gaan. Tussen 2026 en 2029 gaat er 1,2 miljard euro minder naar de bouw van kerncentrales dan het kabinet eerder nog van plan was. En dat terwijl er nu wordt gemikt op vier nieuwe centrales in plaats van twee.
Pas in 2028 wordt de portemonnee flink opengetrokken, blijkt uit de Prinsjesdagcijfers. Dan wordt 892 miljoen euro uitgegeven aan de nieuwe centrales, terwijl een vergelijkbaar bedrag eerder al op de begroting stond in 2026.
De wijziging staat diep in de bijlage bij de miljoenennota die dinsdag werd gepubliceerd. Daar wordt melding gemaakt van wat in ambtenarenjargon een «kasschuif» heet: geld dat op de begroting blijft staan, maar pas op een ander moment kan worden uitgegeven. In dit geval pas in het volgende decennium.
Deze «grote schuif naar achteren» is nodig om de uitgaven aan kernenergie «meer in lijn te brengen met de verwachte uitgaven voor de bouw van de eerste twee extra kerncentrales in Nederland», staat in de bijlage. Met andere woorden: het kabinet was eerder te optimistisch over het tempo waarmee de bouw van twee nieuwe centrales in het Zeeuwse Borssele van start kan gaan.
‘Zo snel mogelijk na 2035’
Dat optimisme stamde uit plannen van het vorige kabinet. Die hadden de uitgaven aan kernenergie niet realistisch ingepland, zegt een woordvoerder van klimaatminister Sophie Hermans tegen NU.nl. De uitgaven worden volgens hem daarom meer uitgespreid.
Het opstarten van de centrales in 2035 raakt buiten beeld, erkent de zegsman. «Het kabinet wil de twee nieuwe kerncentrales zo snel mogelijk na 2035 realiseren», klinkt het nu. Dat is een andere boodschap dan het ministerie tot voor kort verkondigde. Op de site van de Rijksoverheid staat woensdag nog altijd dat de eerste twee nieuwe centrales «in 2035 actief zijn».
Het plan om al vanaf 2026 een flinke smak geld uit te geven aan de bouw van twee nieuwe kerncentrales was «erg optimistisch», zegt energie-expert Ruut Schalij van eRisk Group. Hij werkte twee jaar geleden mee aan een studie naar de bouw van de nieuwe centrales, in opdracht van het toenmalige kabinet-Rutte IV.
Dat kabinet had in zijn coalitieakkoord 5 miljard euro vrijgemaakt voor kernenergie en wilde razendsnel van start gaan. Maar volgens Schalij ging dat uit van een extreem snelle ontwerpfase, vergunningverlening en juridische procedures. «De praktijk blijkt natuurlijk weerbarstiger te zijn.»
Bouwen op hoog tempo
Dat het nucleaire geld nu pas in 2028 rijkelijk begint te vloeien, is volgens hem een erkenning daarvan. Stroom leveren in 2035 is praktisch onhaalbaar, denkt Schalij. Hij wijst op een kerncentrale in de Verenigde Arabische Emiraten die in negen jaar werd gebouwd, naar Zuid-Koreaans ontwerp. In de nucleaire industrie werd dat gezien als een groot succes, in een ondemocratisch land met veel minder strenge regels.
Als Nederland in 2028 begint te bouwen op hetzelfde tempo, zouden de nieuwe centrales in 2037 stroom kunnen leveren. Maar er moet hier nog veel gebeuren voordat de bouw van start kan. Er komen uitgebreide vergunningenprocedures aan en er moet een bouwer worden gekozen. Borssele moet zelfs nog formeel worden vastgelegd als bouwlocatie. Volgend jaar presenteren de drie potentiële bouwers van de kerncentrales pas hun ontwerp met bijbehorende kostenplaatje voor die plek.
«Technisch kan het allemaal», zegt Schalij over bouwen op het tempo van de Emiraten. «Als mevrouw Hermans morgen een handtekening zet onder een voorstel van de Koreanen, waarin staat dat ze achtduizend Koreanen mogen invliegen om die centrale te gaan bouwen, dan is het absoluut mogelijk. Alleen dat soort dingen doen wij niet.»
Ook emeritus hoogleraar Wim Turkenburg vindt het «verre van realistisch» dat een nieuwe kerncentrale nog in 2035 stroom zou kunnen leveren. De kernenergie-expert denkt dat er op zijn vroegst in 2040 stroom uit een nieuwe kerncentrale komt.
14 miljard voor vier centrales
In totaal heeft het nieuwe kabinet 14 miljard euro op de plank liggen voor vier nieuwe kerncentrales. Daarvan moeten er twee in Borssele komen, en twee op een andere locatie. Rotterdam en Terneuzen zijn in beeld als nieuwe bouwlocatie.
Volgens experts zal de bouw van vier centrales een stuk duurder worden dan de 14 miljard euro die de overheid beschikbaar heeft. Het is de vraag of er ook marktpartijen zijn die willen mee-investeren in de energiecentrales. Minister Hermans wil daar nog niet op vooruitblikken.
«Welke constructie dat wordt en om hoeveel geld dat gaat, moeten we nog uitzoeken», zei ze eerder deze maand tegen NU.nl. «Duidelijk is dat dit kabinet veel geld in kernenergie steekt.»
