Waar ging het precies mis voor Kamala Harris en de Democraten? Daarover zullen in de komende maanden en jaren talloze boeken worden volgeschreven. Binnen de Democratische Partij komen er nog twee verwante vragen bij: wie geven we de schuld hiervoor en hoe moet het in godsnaam verder?
Dat dit verlies raakt aan de ziel van de partij van Harris staat vast. Na maanden van peilingen die opvallend dicht bij elkaar lagen, was het algemene beeld aan het begin van de uitslagennacht op 5 november dat het spannend zou worden. Zo close, dat de definitieve uitslag waarschijnlijk langer op zich zou laten wachten.
Dat liep heel anders: Donald Trump won dik en de tekenen daarvoor werden al binnen een paar uur zichtbaar. De Democraten zullen de komende jaren moeten leren omgaan met het feit dat steun van hun traditionele achterban niet meer vanzelfsprekend is.
“Het is oké om je triest en teleurgesteld te voelen, maar weet alsjeblieft dat het goed zal komen”, zei Harris woensdag in haar verliezersspeech, zich specifiek richtend tot haar jongere aanhangers. “Dit is hoe het zit: soms duurt het gevecht een tijdje.”
Niet langer de partij van de loonarbeider
Lang waren de Democraten de partij van de gewone werkende Amerikaan, de loonarbeider. De Republikeinse Partij, door Donald Trump herschapen naar zijn eigen beeld, heeft die status nu beslissend overgenomen. De belofte van Kamala Harris dat haar economische beleid zich zou richten op de middenklasse en haar pogingen om de vakbonden binnenboord te houden, konden dat tij niet keren.
Sommige cijfers over wat er afgelopen dinsdag gebeurde zijn nog onvolledig en moeten met een korrel zout worden genomen, maar de trends die ze laten zien zijn duidelijk. Bijvoorbeeld als je kijkt naar de opmars die Trump lijkt te hebben gemaakt bij latinokiezers. Zij zijn goed vertegenwoordigd in de werkende klasse en ze waren lang een belangrijke steunpilaar voor de Democraten. Volgens de exitpoll van CNN is die pilaar ingestort.
Democratische voorsprong op Republikeinen onder latino’s
Hillary Clinton (2016): +38 procentpunten
Joe Biden (2020): +33 procentpunten
Kamala Harris (2024): +8 procentpunten (voorlopige cijfers)
Vooral mannen van Zuid- of Midden-Amerikaanse afkomst bleken ontvankelijk voor de verkiezingsboodschap van Trump. Joe Biden won vier jaar geleden hun steun met een voorsprong van 23 punten op de Republikeinen, nu lijkt Trump bij deze groep 10 punten voor te liggen op de Democraten.
Cijfers die al wel volledig zijn tonen een landelijke ontwikkeling: alle Amerikaanse county’s waar zeker een kwart van de bevolking latino is, verschoven 9,5 procentpunten in het voordeel van de Republikeinen.
Het weglopen van minderheidsgroepen bij de Democraten onderstreept dat zij zich politiek steeds minder laten definiëren door hun afkomst. Latino’s in het bijzonder zijn een diverse verzameling van verschillende subgroepen, die elk met hun eigen overwegingen naar de stembus gaan.
Ook zwarte en vrouwelijke kiezers lieten de Democraten vallen
Dat patroon lijkt zich ook te hebben voorgedaan bij zwarte kiezers, een andere groep waarop de Democraten in het verleden bijna blind konden bouwen. Een exitpoll van NBC suggereert dat landelijk 78 procent van de zwarte mannelijke kiezers Harris steunde – een flinke afname ten opzichte van de 90 procent die vier jaar geleden voor Biden ging. In de belangrijkste swingstaat Wisconsin lijkt Trump te zijn gesteund door 21 procent van de zwarte kiezers, tegenover 8 procent in 2020.
“Het zou geen grote verrassing moeten zijn dat een Democratische Partij die mensen uit de werkende klasse heeft achtergelaten, nu ontdekt dat de werkende klasse hen heeft achtergelaten”, zei de aan de Democraten gelieerde senator Bernie Sanders woensdag. “Eerst de witte werkende klasse en nu ook latino- en zwarte arbeiders. Terwijl de Democratische leiders de status quo verdedigen, zijn Amerikanen boos en willen ze verandering. En ze hebben gelijk.”
Ook bij vrouwen deed Harris het slechter dan de Democraten hadden verwacht. Ze maakte vrouwenrechten in het algemeen en abortus in het bijzonder tot hoeksteen van haar campagne. Haar partij deed het tijdens de tussentijdse verkiezingen van 2022 immers een stuk beter dan verwacht, omdat het terugdraaien van het landelijke recht op abortus door het hooggerechtshof, eerder dat jaar, indruiste tegen de wil van de kiezer.
Maar wat om die reden een solide strategische keuze leek, pakte niet zo uit. Cijfers van NBC stellen dat 54 procent van de vrouwelijke kiezers voor Harris koos. Minder dan de 57 procent die Biden veiligstelde in 2020.
Harris bood kiezer niet genoeg hoop op verandering
Het algemene beeld dat blijft hangen na de verkiezingsdag, is dat Harris zich niet wist los te maken van de regering waarvan ze als vicepresident deel uitmaakt. Die is bijzonder impopulair. In een lastige politieke koorddans probeerde Harris zich te presenteren als kandidaat van de verandering, zonder gematigde kiezers binnen de Democratische achterban van zich te vervreemden door president Joe Biden te veel af te vallen.
De kiezer geeft Biden en de zijnen onder meer de schuld van de hoge inflatie van de afgelopen jaren en de migratieproblemen die onder meer hebben geleid tot een onhoudbare situatie aan de Amerikaanse zuidgrens. In peilingen die in de afgelopen maanden werden gehouden, zei een flinke meerderheid van de ondervraagden – doorgaans 60 tot 70 procent – dat de VS op het verkeerde pad zat.
Pijnlijke discussies in het verschiet voor Democraten
De klinkende nederlaag van Harris zal binnen haar partij zorgen voor verhitte discussies over de reputatie en nalatenschap van Biden. Na een desastreus debatoptreden tegen Donald Trump, eind juni, werd duidelijk dat zijn mentale en fysieke gezondheid zodanig achteruit was gegaan, dat zijn kandidatuur niet langer houdbaar was. Desondanks wachtte Biden bijna een maand voordat hij zich terugtrok uit de race.
Harris, voor veel Amerikaanse kiezers een relatief onbekende, kreeg daarmee slechts zo’n drie maanden campagnetijd om zich te profileren. De vraag of Biden zijn partij daarmee veroordeelde tot een verkiezingsnederlaag dringt zich op, net als de vraag of hij zich überhaupt herkiesbaar had moeten stellen.
Ook de manier waarop Harris door de partij werd gebombardeerd tot Bidens opvolger komt opnieuw onder een vergrootglas te liggen. Ze wist snel voldoende steun te vergaren onder Democratische gedelegeerden, in aanloop naar de Nationale Partijconventie waar haar kandidatuur werd bekrachtigd. Het partijleiderschap wuifde haar door en zag af van ‘mini-voorverkiezingen’ waarin Harris het zou moeten opnemen tegen andere mogelijke kandidaten.
Critici zullen aanvoeren dat de mislukte presidentscampagne van Harris tijdens de Democratische voorverkiezingen in 2020 weinig aanleiding gaf om haar te beschouwen als een sterke kandidaat in 2024.
Wie zijn, en wat is de Democratische Partij?
De Democraten worden nu gedwongen zichzelf opnieuw uit te vinden. Als de kiezer hen een ding heeft laten zien, is het dat ze niet meer kunnen bogen op de zekerheden uit het verleden. Gezien de meerderheid die de Republikeinen hebben gewonnen in de Senaat en de kans dat zij ook het Huis van Afgevaardigden veroveren, zal die zoektocht worden getekend door hun naderende machteloosheid in oppositie tegen de regering-Trump II.
