Het is de bedoeling dat vandaag voor het eerst in ruim drie jaar Oekraïense en Russische diplomaten direct onderhandelen over de oorlog. De gesprekken staan gepland in de Turkse stad Istanbul, maar over hoe ze er precies uitzien, is nog veel onduidelijk.
“Ik zal wachten op Poetin”, zei Zelensky afgelopen weekend. Hij drong aan op een persoonlijke ontmoeting met Poetin, nadat die had gezegd bereid te zijn tot directe onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. Inmiddels is duidelijk geworden dat Poetin niet naar Istanbul komt voor een gesprek met Zelensky. Ook de Amerikaanse president Trump komt niet naar Istanbul.
Ook het tijdstip van de aanvang van de gesprekken is onduidelijk. Het Russische staatspersbureau TASS meldde dat de ontmoeting rond 09.00 uur zou beginnen, maar een Oekraïense functionaris sprak dat daarna weer tegen. De woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zei aan het eind van de ochtend dat de gesprekken op verzoek van Turkije naar de tweede helft van de dag zijn verplaatst.
Wie komen er wel?
President Zelensky is in Turkije, waar hij een gesprek heeft met president Erdogan in de hoofdstad Ankara. Zijn woordvoerder zegt dat de president na die ontmoeting een besluit zal nemen over of hij zijn mensen naar Istanbul stuurt. De kans dat Zelensky zelf gaat, is minimaal: hij zei eerder deze week alleen te komen als Poetin ook komt.
Duidelijk is dat de Russische delegatie geleid gaat worden door Poetins adviseur Vladimir Medinski. Er staan verder geen figuren uit de hoogste kringen op de lijst, zo ontbreekt bijvoorbeeld de minister van Buitenlandse Zaken Lavrov.
Vanochtend kwam het Kremlin wel nog met een verklaring dat Poetin gisteravond laat in Moskou over Oekraïne heeft gesproken met Lavrov en onder anderen minister van Defensie Belousov en de hoogste militair generaal Gerasimov.
Trumps speciale gezant voor Oekraïne, Keith Kellogg, en zijn buitenlandse gezant Steve Witkoff zouden beiden van plan zijn om naar Istanbul te reizen.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, is ook in Turkije. Hij ontmoette gisteren in Antalya bij een informele bijeenkomst van NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken onder meer zijn Oekraïense ambtgenoot Andrii Sybiha.
Wat staat er op de agenda?
Áls de gesprekken doorgaan, zal het gaan over het staken van de oorlog in Oekraïne. De VS, EU en Oekraïne eisen dat Rusland akkoord gaat met een onvoorwaardelijk staakt-het-vuren van dertig dagen. Poetin wil naar eigen zeggen eerst de details bespreken voordat een akkoord zou kunnen worden bereikt.
De onderhandelingen moeten worden hervat op het punt waarop ze in 2022 werden afgebroken, heeft een adviseur van Poetin gezegd. Vijf dagen na de Russische invasie gingen in maart dat jaar Oekraïne en Rusland al om de tafel in Istanbul. Oekraïne trok zich destijds terug toen de oorlogsmisdaden van het Russische leger in de plaats Boetjsa aan het licht kwamen.
Analisten verwachten niet dat Rusland snel concessies zal doen aan de onderhandelingstafel. Het Russische leger is, ondanks zware verliezen, al vele maanden in het voordeel op het slagveld. Ruim drie jaar na het begin van de bloedige invasie houdt Rusland ongeveer 20 procent van Oekraïne bezet. 7 procent nam Rusland al jaren geleden in met de annexatie van de Krim en inname van delen in het oosten.
Mogelijk wordt er ook gepraat over het uitruilen van krijgsgevangenen. Een Russische politicus sprak van een “gigantische” ruil, maar details zijn nog onbekend.
Wat wil Oekraïne met de onderhandelingen?
Verslaggever Wessel de Jong vanuit Loetsk:
“Dat Poetin niet komt opdagen, is een diplomatieke overwinning van Zelensky. Hij zit al zo’n twee maanden in een schaakspel met Poetin over het Amerikaanse voorstel van een staakt-het-vuren van 30 dagen.
Zelensky heeft Poetin toch uiteindelijk schaakmat gezet, omdat hij wist dat Poetin nooit in zou gaan op een directe ontmoeting. Die ziet Zelensky als een leider van een opstandige provincie van het Russische imperium.
De Oekraïners hopen nu natuurlijk dat rest van de wereld ziet dat Poetin niet geïnteresseerd is in vrede en dat Rusland gewoon wil doorvechten.
Daar heb ik vanochtend ook het bewijs hiervan gekregen. Ik zit hier ongeveer op zo’n 80 kilometer van de Poolse grens. Het luchtalarm ging af en ik hoorde explosies. De drones kwamen hier binnen er was luchtafweer, noem maar op. Dus de oorlog is hier in volle gang op dit moment. Dat was misschien wel het allerduidelijkste antwoord dat Moskou kon geven.”
Hoe wordt er in Rusland naar gekeken?
Correspondent Rusland Geert Groot Koerkamp:
“De Russen willen dat Oekraïne en ook de landen die Oekraïne steunen instemmen met het feit dat Rusland Oekraïens grondgebied heeft geannexeerd. Tegelijkertijd zei Poetin ook dat de onderliggende oorzaken moeten worden aangepakt.
Daarmee grijpt hij terug op de eisen die hij formuleerde toen Rusland Oekraïne binnenviel in 2022. Dat zijn de demilitarisering van Oekraïne, ‘denazificatie’ en ook dat Oekraïne geen lid mag worden van de NAVO. Dat zijn de voorwaarden.
Daar zal Oekraïne niet mee akkoord gaan, dus dan blijft een staakt-het-vuren en een uitwisseling van gevangenen over. Dat zijn concrete dingen waarover kan worden gepraat en die zullen waarschijnlijk ook zeker ter tafel komen.”
