De demissionaire minister van Economische Zaken, Vincent Karremans, heeft eind september ingegrepen bij de Nijmeegse chipfabrikant Nexperia, die in Chinese handen is. Het bedrijf mag maximaal één jaar geen grote beslissingen nemen zonder toestemming van de Nederlandse overheid, die bovendien beslissingen binnen het bedrijf kan terugdraaien. Dit is de eerste keer dat de Nederlandse regering gebruikmaakt van de Wet beschikbaarheid goederen, die dateert uit 1952, meldt Nieuws Impuls.
1. Waarom deed de minister dit?
Karremans maakte zich zorgen dat de Chinese eigenaar activiteiten zou verplaatsen uit Nederland of Europa. Hij gaf aan in een Kamerbrief dat hij vreesde voor ‘de oneigenlijke verplaatsing van productiecapaciteit, financiële middelen en intellectuele eigendomsrechten naar een buitenlandse entiteit’. Dit risico zou kunnen leiden tot kennis- en productiecapaciteit die cruciaal zijn voor de Europese auto-, consumentenelektronica-, en defensie-industrie.
2. Die machtsgreep was niet het enige, toch?
Ja, de Ondernemingskamer heeft Xuezheng Zhang, de Chinese CEO van Nexperia, voorlopig geschorst. Een onafhankelijke bestuurder is aangesteld om toezicht te houden, en alle aandelen in Nexperia, met uitzondering van één, worden beheerd door een onafhankelijke advocaat. Hoewel Wingtech, het Chinese bedrijf dat Nexperia bezit, nu de economische eigenaar is, heeft het bedrijf niets meer te zeggen.
3. Waarom is Zhang precies aan de kant gezet?
Zhang trok de bankvolmachten in van enkele bestuurders, waaronder de CFO, en gaf onbevoegde personen, waaronder iemand die geen werknemer van Nexperia was, de mogelijkheid om financiële zaken te beheren. De hoofd juridische zaken van Nexperia maakte bezwaar, maar werd vervolgens ontslagen. Zhang plaatste ook bestellingen voor chips ter waarde van 200 miljoen dollar, terwijl er slechts 70 tot 80 miljoen dollar aan chips nodig waren. Deze bestellingen werden gedaan bij een Chinees bedrijf waarin hij een groot belang had, wat zou kunnen suggereren dat hij zijn andere bedrijf probeerde te ondersteunen met orders van Nexperia.
Verrassend genoeg kreeg Zhang vorig jaar al kritiek van de Chinese toezichthouder, waarna hij aftrad als topman van Wingtech. Hij had ook eerder problemen gehad met de autoriteiten in China vanwege handel met voorkennis en het stelen van bedrijfsgeheimen.
4. Wat speelt er nog meer?
Wingtech staat sinds eind vorig jaar op een zwarte lijst van de VS, wat betekent dat Amerikaanse bedrijven er geen zaken meer mee mogen doen. Nexperia loopt het risico ook op deze lijst te komen. Om dat te vermijden, heeft Nexperia vanaf eind 2023 met het ministerie van Economische Zaken gesproken om als een Nederlands bedrijf gezien te worden. Wingtech heeft verschillende toezeggingen gedaan, maar veel veranderde er niet.
Bij de overname van Nexperia in 2019 was een Chinese koper nog geen probleem, maar de situatie is sindsdien veranderd, vooral door de zorgen van de VS over economische, technologische en militaire dominantie van China. Karremans bevestigde dat zijn besluit onafhankelijk van andere landen is genomen en sprak hierover voor de camera.
Op 30 september ging de Amerikaanse ‘50% rule’ in, die bedrijven dwingt een vergunning aan te vragen om zaken te doen met Nexperia. Dit was ook de dag waarop Karremans zijn beslissing nam, ondanks zijn claim dat Amerika geen rol had gespeeld in zijn besluitvorming.
5. Wat zijn de gevolgen van het ingrijpen bij Nexperia?
De Chinese overheid staat niet toe dat in China geproduceerde chips het land verlaten, zo waarschuwde de voormalige CEO van Nexperia, Frans Scheper. Hij waarschuwde dat de maatregelen van Karremans ook zouden kunnen leiden tot een versnelde verhuizing van chipproductie naar China. Een nieuwe fabriek van Zhang aldaar zou in staat zijn de productie van de Europese fabrieken van Nexperia over te nemen, wat betekent dat Europese klanten mogelijk niet als eerste aan de beurt komen voor leveringen.
Hoewel de chips van Nexperia niet tot de meest geavanceerde behoren, zijn ze toch essentieel voor verschillende industrieën. Een verhuizing zou de auto-industrie in de problemen kunnen brengen, meldt Pim Grol van de branchevereniging RAI. Hij gaf aan dat de voorraad chips beperkt is en dat overstappen naar een andere leverancier niet eenvoudig is.
Karremans weigerde commentaar te geven op de zorgen van Grol en verklaarde dat publieke mededelingen over dit onderwerp niet in het belang van Nederland zouden zijn. Hij heeft wel contact met de Chinese autoriteiten over het exportverbod. RTL Z vroeg verschillende Nederlandse productiebedrijven naar mogelijke chiptekorten, maar zij hebben dat nog niet bevestigd. Bij automakers als Volkswagen en BMW zijn echter crisisteams opgericht om de situatie te monitoren.
