Veruit de meeste Nederlandse gemeenten hebben geen lokaal hitteplan, terwijl extreme hitte een gevaar vormt voor kwetsbare groepen zoals jonge kinderen en ouderen. Het Rode Kruis telde hoeveel gemeenten zo’n plan hebben en stelde vast dat dat geldt voor slechts 90 van de 342 gemeenten. “Nu er volgens meteorologen een warme en droge zomer voor de deur staat, zijn veel gemeenten slecht voorbereid op de hitte.”
Extreme hitte komt vaker voor en wordt intenser als gevolg van klimaatverandering. “Die link met klimaatverandering is heel duidelijk”, vertelt hitte-expert Carolina Pereira Marghidan van het KNMI en het klimaatcentrum van het Rode Kruis. “Als de gemiddelde temperatuur een klein beetje stijgt, zie je dat heel erg in de extremen.”
“De 30 graden die we vandaag gaan zien, hoe vaak kwam dat vroeger nou voor? Rond 1900 was het gemiddeld één dag per jaar”, gaat ze verder. “Nu hebben we zo’n zes dagen per jaar met 30 graden, en in alle klimaatscenario’s neemt dat aantal verder toe. Dat loopt van 8 tot 35 dagen per jaar. Moet je je voorstellen dat het een maand zo heet is.”
Nu hittegolven steeds normaler worden in Nederland, moeten we ons beter voorbereiden.Harm Goossens, directeur Rode Kruis Nederland
In Nederland wordt hitte vaak onderschat, maar het vormt voor bijvoorbeeld ouderen, chronisch zieken en zwangeren een serieus risico, aldus Marghidan. “Als het buiten heter wordt kan ook je kerntemperatuur omhooggaan en dat kan effecten hebben op je lichaam, op je organen. Bestaande ziektes, zoals hart- en longproblemen, kunnen ook erger worden. Je kunt dus een hartstilstand krijgen die je in andere omstandigheden niet had gehad.”Een paal met gratis zonnebrandcreme bij een strandopgang naar het IJmuidense strand
Zeker bij ouderen kan extreme hitte fataal uitpakken, mede doordat hun dorstprikkel en zweetproductie afnemen, wat de kans op een hitteberoerte vergroot. Het Rode Kruis waarschuwt ook dat mensen die buiten werken en dak- en thuislozen extra kwetsbaar zijn. Dat is altijd zo, maar zeker ook op dagen zoals vandaag, met een slechte luchtkwaliteit.
“Lekker warm, denken veel mensen. En vandaag op de eerste tropische dag mag je dat zeker denken”, zegt directeur Harm Goossens van het Nederlandse Rode Kruis. “Maar nu hittegolven steeds normaler worden in Nederland, moeten we ons beter voorbereiden. Daar ligt ook een rol voor gemeenten.” Werk aan de winkel dus voor de 252 gemeenten zonder hitteplan, vindt hij.
Minder sterfte na hitteplan
Hoewel gemeenten dus nog een slag moeten maken, heeft Nederland sinds 2010 wel een Nationaal Hitteplan. Dat treedt bijna jaarlijks in werking als er periodes van aanhoudende hitte of extreem hoge temperaturen worden verwacht. Het RIVM informeert organisaties en mensen in de zorg dan over de verwachte hitte, zodat zij zich kunnen voorbereiden, waardoor ongemakken en gezondheidsproblemen kunnen worden verminderd.
Dat zo’n nationaal plan een positieve bijdrage levert, bleek vorige week nog uit een evaluatie van het RIVM. Het gezondheidsinstituut stelde vast dat er tussen 2000 en 2009 in totaal nog 7000 mensen waren overleden op hete dagen, en dat dat aantal in de tien jaar daarna was gedaald tot 4300. Het RIVM denkt dat de bewustwordingscampagne bij het Nationaal Hitteplan daar een rol in heeft gespeeld, en dat hittemaatregelen dus helpen.
Lokaal draaiboek
Het Rode Kruis vindt dat er naast dit nationale hitteplan ook een lokale aanpak nodig blijft. Er kan bijvoorbeeld in wijken meer worden gedaan om kwetsbare mensen te beschermen en daarbij is het nuttig als gemeenten een eigen draaiboek hebben.Hittewijzer van het Rode Kruis, uitgedeeld in een serviceflat in Rotterdam
“De gemeente speelt een belangrijke rol in de bescherming van mensen”, zegt Goossens. “Zij weten precies welke wijken extra kwetsbaar zijn of waar veel thuiswonende 75-plussers wonen. Samen met de GGD, welzijnsorganisaties of het Rode Kruis kunnen gemeenten hen extra ondersteunen.”
Gemeenten kunnen volgens de directeur bijvoorbeeld op hete dagen adviseren om een sportevenement te vervroegen of af te gelasten. “Of mensen die buiten werken starten eerder, zodat ze niet op het heetste punt van de dag in de zon werken.”
Andere oplossingen die worden genoemd zijn schijven waarmee ouderen kunnen bijhouden hoeveel ze hebben gedronken of waarschuwingsberichten over hitte die naar telefoons worden verstuurd.
