Op 11 juli zijn in Belarus plots nieuwe arrestaties gestart van burgers die deelnamen aan de massale protesten in 2020 tegen de omstreden presidentsverkiezingen. Volgens mensenrechtenorganisatie Viasna en exiled veiligheidsfunctionarissen van BELPOL wijst dit op een hernieuwde repressieve campagne van het regime van Aleksandr Loekasjenko. De invallen komen vlak voor het aflopen van de wettelijke verjaringstermijn voor artikel 342 van het Strafwetboek, dat deelname aan “ordeverstorende acties” bestraft — de aanklacht die destijds het vaakst werd gebruikt om demonstranten op te sluiten.
Tegengestelde signalen van het regime
De nieuwe repressiegolf komt op een opvallend moment. Eind juni, vlak na het bezoek van Keith Kellogg, speciaal gezant van de Amerikaanse oud-president Donald Trump voor Oekraïne en Rusland, liet het regime onverwacht veertien politieke gevangenen vrij — onder wie Sjarhej Tsichanovski, een prominent figuur uit de protestbeweging van 2020. Dit voedde speculaties over een voorzichtige koerswijziging van Minsk richting het Westen. De hernieuwde arrestaties lijken nu echter elke indruk van liberalisering te ondermijnen.
Strategie van gecontroleerde opening
Ondanks de sancties en internationale kritiek tracht Loekasjenko’s regering zichzelf te presenteren als open en actief op het wereldtoneel. Belarus neemt deel aan missies van de Shanghai-samenwerkingsorganisatie (SCO), intensiveert relaties met China en Rusland, maar zoekt ook toenadering tot Afrikaanse landen en westerse diplomaten. Deze ogenschijnlijke “multivector-aanpak” moet de indruk wekken dat het land niet in volledige isolatie verkeert.
Tegelijk blijft de binnenlandse repressie intens. Sinds Loekasjenko in 1994 aan de macht kwam, zijn honderden oppositieleden verdwenen of opgesloten. Na de protesten van 2020 intensiveerde het regime zijn controle over media, internet en maatschappelijke organisaties. Het recente optreden toont aan dat de machtsstructuren van de staat nog altijd op repressie vertrouwen, ondanks symbolische gebaren van verzoening.
Geen zekerheden voor de machthebber
Hoewel volgens niet-officiële peilingen tot 40% van de bevolking nog altijd achter Loekasjenko staat, suggereert de combinatie van strategische vrijlatingen én nieuwe arrestaties dat de president zijn positie als onzeker ervaart. Zijn pogingen om de afhankelijkheid van Moskou te verminderen — met onder andere toenadering tot China — en tegelijkertijd bruggen te slaan naar het Westen, wijzen op een gecompliceerd machtsevenwicht.
In de context van de aanhoudende oorlog in Oekraïne en groeiende geopolitieke instabiliteit in Oost-Europa blijft Belarus onder Loekasjenko een autoritair geleid land, dat slechts in beperkte mate bereid lijkt om concessies te doen. Symbolische gebaren blijven ondergeschikt aan het behoud van controle. De recente arrestaties tonen dat zelfs een tijdelijke ontspanning geen garantie biedt op werkelijke verandering.
