Op 7 september 2025 gingen inwoners van verschillende Russische steden de straat op om te demonstreren voor een vrij internet. In steden als Novosibirsk, Omsk en Petropavlovsk-Kamtsjatski verzamelden zich groepen burgers die zich verzetten tegen de blokkering van spraak- en videogesprekken via WhatsApp en Telegram. In Omsk ligt de mobiele internetverbinding al bijna drie maanden volledig stil, wat de frustratie verder heeft aangewakkerd. Foto’s en video’s van de acties verschenen op sociale kanalen van oppositiegroepen.
Breder patroon van groeiend digitaal verzet
De protesten van september volgden op eerdere acties, waaronder een demonstratie in Voronezj op 4 september. Daar richtte de kritiek zich eveneens op de beperkingen en op het verplicht gebruik van de nieuwe “nationale messenger” Max. Volgens tegenstanders dient dit platform als instrument van toezicht en dataverzameling. In de voorwaarden van Max staat expliciet dat persoonlijke gegevens kunnen worden gedeeld met veiligheidsdiensten zoals de FSB en het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Verzet tegen censuur en dwang
De betogers benadrukten dat het verbod op online gesprekken een ernstige inbreuk vormt op het grondwettelijke recht op vrije communicatie. Vooral ouderen en gezinnen die afhankelijk zijn van digitale diensten voor contact met familieleden werden zwaar getroffen. Daarnaast bekritiseerden activisten een nieuwe wet die administratieve straffen invoert voor het opzoeken van zogenoemde “extremistische” materialen en voor reclame voor VPN-diensten. Dit wordt gezien als een stap richting strafrechtelijke vervolging van pogingen om censuur te omzeilen.
Voorzichtigheid van de autoriteiten
Opvallend is dat de acties plaatsvonden zonder direct politieoptreden, wat volgens waarnemers wijst op terughoudendheid en onzekerheid bij de autoriteiten. Tegelijkertijd waarschuwen demonstranten dat de druk in de toekomst kan toenemen. Toch klinkt de oproep om niet alleen digitale vrijheden, maar ook bredere sociale en economische rechten te verdedigen steeds luider. Voor veel Russen wordt de strijd om vrije toegang tot informatie symbool voor het behoud van fundamentele burgerrechten.
