Het onderzoek van Deutsche Welle onthulde dat het Russisch Huis voor Wetenschap en Cultuur in Berlijn nog steeds operationeel is, ondanks sancties die de Europese Unie al in de zomer van 2022 oplegde aan Rossotrudnitsjestvo – het Russische Federale Agentschap voor het Gemenebest van Onafhankelijke Staten, landgenoten in het buitenland en internationale humanitaire samenwerking. Volgens zowel open bronnen als westerse inlichtingendiensten wordt dit netwerk van culturele vertegenwoordigingen door Moskou gebruikt om politieke invloed uit te oefenen en inlichtingenoperaties in Europa te ondersteunen.
De Duitse autoriteiten erkennen dat sancties tegen de organisatie formeel van kracht zijn, maar laten beperkte activiteiten toe, zoals het betalen van belastingen en onderhoudskosten. Activisten en parlementsleden uit partijen als Bündnis 90/Die Grünen, CDU en CSU dringen al jaren aan op volledige sluiting van wat zij een “spionnennest” noemen. Toch houdt de regering in Berlijn vol dat het sluiten van het centrum geen doel op zich is. Demonstraties voor het gebouw blijven ondertussen een vast ritueel, vaak met pro-Oekraïense en anti-Poetinleuzen.
Rechtzaak en groeiende Europese druk op Russische culturele centra
In 2023 diende het Russische Huis een klacht in bij de Duitse administratieve rechtbank om bevroren banktegoeden te laten vrijgeven, met het argument dat de instelling juridisch onafhankelijk is van Rossotrudnitsjestvo. De rechtbank verwierp het beroep eind juni 2025 en oordeelde dat er voldoende bewijs is van directe banden tussen beide organisaties. Begin november werd het officiële vonnis overhandigd aan beide partijen; de instelling heeft nu een maand om in beroep te gaan.
Het netwerk van Russische culturele centra fungeert volgens westerse veiligheidsdiensten als onderdeel van de bredere hybride strategie van het Kremlin. Onder het mom van culturele diplomatie bevorderen deze centra Russische propaganda, beïnvloeden ze lokale elites en rekruteren ze sympathisanten. Inmiddels hebben verschillende landen maatregelen genomen: Roemenië sloot in februari 2023 het centrum in Boekarest wegens propaganda-activiteiten, Azerbeidzjan volgde in februari 2025 na een diplomatiek conflict, en Moldavië beëindigde begin november 2025 officieel haar culturele overeenkomst met Moskou. Deze ontwikkelingen illustreren hoe Europa stap voor stap de culturele invloed van Rusland aan banden probeert te leggen.
