Als de EU gezamenlijke leningen voorstelt, gaan bij veel politici – vooral in Nederland – de alarmbellen af. Dat was de afgelopen weken niet anders, toen de Europese Commissie een plan presenteerde voor de herbewapening van de EU. Het is zeker niet de eerste keer dat de EU geld leent. Hoeveel kosten de oude leningen ons nu al?
De Europese Commissie kwam eerder deze maand met het voorstel om de herbewapening van de EU deels te financieren met 150 miljard aan gezamenlijke leningen. Het geld dat de EU leent zou vervolgens weer uitgeleend moeten worden aan EU-landen – tegen een lage rente – die dat kunnen gebruiken om te investeren in defensie.
Nederland huiverig
Nederland is daar traditioneel huiverig voor, omdat samen lenen ook betekent dat je samen garant staat als de leningen niet afbetaald kunnen worden. Binnen de coalitie was er dan ook veel onenigheid over, maar uiteindelijk hoeft premier Schoof in Brussel de plannen niet te dwarsbomen.
Maar er kleeft ook een duidelijk voordeel aan EU-leningen: landen die zelf een hoge rente betalen als ze geld moeten lenen op de markt, kunnen op deze manier goedkoop aan geld komen, omdat de EU een relatief lage rente betaalt. Juist omdat we er met zijn allen garant voor staan – ook de sterke landen.
Leningen voor leningen
Het risico voor Nederland op dit soort leningen-voor-leningen, is niet al te groot en het kost ons in principe niets. De landen die de leningen bij de EU aangaan, betalen immers zelf de rente daarop en moeten na verloop van tijd de lening ook weer aflossen. Pas als dit niet zou lukken, gaat dat ten koste van de andere EU-landen.
Uniek is dit niet. Vooral tijdens de coronapandemie is de EU voor honderden miljarden aan leningen aangegaan, om die vervolgens weer aan individuele landen door te lenen.
Leningen voor giften
Maar er is ook een andere variant in omloop. Een fors deel van de Europese coronasteun wordt uitgedeeld in de vorm van giften aan landen. Giften met door de EU geleend geld, welteverstaan. De rente én de afbetalingen op die leningen moet de EU zelf ophoesten. Aangezien de lidstaten de begroting van de EU grotendeels vullen, betalen we daar dus allemaal aan mee.
De verwachting is dat – als alle miljarden zijn uitgekeerd de komende jaren – de EU in totaal 421 miljard euro geleend heeft om weg te geven. De rente daarop en het terugbetalen neemt een flinke hap uit de toekomstige begrotingen.
Op dit moment wordt er nog niks afgelost, dat gebeurt over een periode van 30 jaar vanaf 2028. Maar de EU betaalt wel al rente: tot en met 2027 gaat het al om 28 miljard euro, volgens een studiegroep van het Europees Parlement. Dat is al veel meer dan waar ooit vanuit werd gegaan, en om die kosten te dekken moesten de lidstaten vorig jaar al de portemonnee trekken.
Hap uit de begroting
Vanaf 2028 lopen de kosten pas echt op. Tijdens de volgende meerjarenbegroting van de EU, die loopt van 2028 tot en met 2034 moet er jaarlijks tussen de 20 en 24 miljard euro betaald worden aan aflossingen en rente, becijferde denktank Bruegel.
De kosten bedragen dan tussen de 140 en 168 miljard euro over een periode van zeven jaar, waarvan zo’n 70 miljard euro rente is.
Ter illustratie: het huidige EU budget voor de periode 2021-2027 is zo’n 1200 miljard euro. Als dat gelijk zou blijven, wat overigens onwaarschijnlijk is, zou de EU straks 14 procent van zijn budget kwijt zijn aan kosten voor gezamenlijke leningen.
