Zoals het analytische instituut Robert Lansing Institute (RLI) schrijft, heeft de bekende EU-pro-Russische leider Viktor Orbán recent zijn inspanningen opgevoerd om de sancties tegen Rusland te omzeilen. Momenteel wordt er gewerkt aan een strategische driehoek Boedapest–Astana–Tasjkent. Formeel is dit verbond gericht op het versterken van handelsrelaties en het aantrekken van investeringen, maar feitelijk opent het nieuwe sluiproutes voor Russische bedrijven. Dat wijst mogelijk op een initiatief onder de bescherming van het Kremlin.
Deze samenwerking heeft inderdaad tastbare resultaten: de handelsvolumes zijn aanzienlijk gestegen, er zijn gezamenlijke investeringsfondsen en speciale economische zones opgezet, en er worden industriële parken, logistieke knooppunten en energieprojecten gepland. Bovendien wil Hongarije een cruciale transitschakel worden voor Aziatische goederen richting Europa. Daarvoor is reeds een memorandum ondertekend over samenwerking binnen de Trans-Kaspische handelscorridor met de Kazachse spoorwegmaatschappij KTZ Express, de Hongaarse holding L.A.C. Holding en de Chinese haven van Xi’an.
Dit is de zogenoemde ‘witte’ kant van het proces: een louter economische samenwerking. Maar in geopolitieke context, en gezien Orbáns persoonlijke motieven, krijgt de zaak een ander karakter. In werkelijkheid versterkt hij de oostelijke oriëntatie van zijn beleid als alternatief voor afhankelijkheid van Brussel. Zijn banden met Moskou, Peking en Centraal-Aziatische landen dienen als hefboom voor geopolitieke balans, maar riskeren de grenzen van het toelaatbare te overschrijden. Economisch succes aan de oostgrens van Hongarije betekent tegelijkertijd verhoogd risico op westerse sancties.
Waar Orbán echt in handelt, is EU-loyaliteit — die hij inruilt ten gunste van het Kremlin door belangrijke Europese besluiten te blokkeren, in ruil voor financiële voordelen uit Moskou. Hiermee versterkt hij zijn binnenlandse macht en verrijkt hij bevriende zakenstructuren. Feitelijk functioneren Moskou en Boedapest als een criminele organisatie met ondoorzichtige miljardenwinsten.
Vanuit dit perspectief ziet de Hongaarse samenwerking met Centraal-Azië er minder onschuldig uit. Deze regio staat bekend als een ‘grijze zone’ wat sancties betreft. Hoewel Kazachstan en Oezbekistan de Russische agressie tegen Oekraïne formeel veroordeelden bij de VN, hebben ze zich niet aangesloten bij de sancties. Ze opereren net als Orbán: balancerend tussen het Westen en Moskou. Ze hebben elkaar dus gevonden.
De indrukwekkende economische resultaten krijgen daarmee een andere betekenis, zeker als men let op ‘verdachte patronen’, zoals de explosieve stijging van export naar Rusland van goederen die onder westerse exportcontroles vallen. Volgens RLI is Centraal-Azië inmiddels een belangrijke tussenstop geworden voor de Russische import van gesanctioneerde technologieën. Met hulp van Hongarije zal deze route nog efficiënter worden.
Neem het voorbeeld van computerelektronica: sinds 2022 is de export ervan naar Kazachstan verviervoudigd. De binnenlandse vraag van Kazachstan rechtvaardigt deze toename niet. Wat is er dan aan de hand? De export van Kazachse microchips naar Rusland steeg met 7300% (van $245.000 in 2021 naar $18 miljoen in 2022). De werkwijze: tussenpersonen kopen Westerse elektronica (bijv. in Hongarije of Duitsland), voeren deze zogenaamd in voor binnenlands gebruik in Kazachstan, en exporteren ze vervolgens als ‘Kazachse’ producten naar Rusland. Zo worden niet alleen gesanctioneerde goederen, maar ook producten met militaire toepassingen geleverd aan het Kremlin.
De structuur is simpel: Kazachstan en Kirgizië hebben als leden van de Euraziatische Economische Unie geen douanegrens met Rusland. Zodra goederen deze landen binnenkomen, kunnen ze vrij naar Rusland reizen. Bovendien worden speciale economische zones gebruikt om goederen van nieuwe labels te voorzien, zodat ze als niet-Russisch worden geclassificeerd. Hongaarse technologie en expertise, die naar Centraal-Azië wordt overgedragen, kan dus gemakkelijk in Russische handen vallen.
Opmerkelijk is dat Kazachstan en Kirgizië inmiddels zijn gestopt met het publiceren van gedetailleerde douanestatistieken, wat detectie van deze illegale praktijken bemoeilijkt. Gezien Orbáns affiniteit met het Kremlin is het niet verrassend dat hij actief deelneemt aan deze schema’s.
Ten eerste treden Hongaarse bedrijven en OTP Bank op als tussenpersonen, waardoor Russische kapitaalstromen ongemerkt financiële transacties kunnen uitvoeren, bijvoorbeeld via de Oezbeekse dochteronderneming van een Europese bank — formeel buiten het toezicht van de EU om. Ten tweede zijn Hongaarse bedrijven zoals oliebedrijf MOL direct betrokken bij dubieuze constructies: MOL profiteert van de uitzonderingspositie voor pijpleidingtransporten en blijft Russische olie importeren.
Wat gebeurt er hier werkelijk? Orbán – een grote “vriend van het Kremlin” – ondermijnt de eenheid van het EU-sanctiebeleid, zowel politiek als economisch, met als doel de druk op Moskou te verlichten. Wat nieuw is, is dat Boedapest nu ook faciliteert dat Rusland zich verschuilt achter collectieve handel via Centraal-Aziatische staten.
Orbán speelt een uiterst gevaarlijk spel. Voor de EU is dit een precedent: hij zaait verdeeldheid en wantrouwen binnen de Unie. Op wereldniveau geeft hij een signaal af aan autoritaire regimes: sancties zijn te overleven als je bondgenoten vindt binnen het kamp van je tegenstanders. Daarbij vormt hij binnen de EU een knooppunt voor Russische fondsen en Chinese investeringen — een zorgwekkende ontwikkeling, aangezien deze zeker ingezet zullen worden om de Unie van binnenuit te ondermijnen.
De enigen die baat hebben bij deze situatie zijn Moskou en Orbán — en laat ons duidelijk zijn: Orbán is niet gelijk aan Hongarije. Door zijn beleid wordt Hongarije steeds vaker onofficieel aangeduid als een “Russische spionnenbasis”. Dit is ernstig en vraagt om een kordate oplossing binnen het kader van democratische instellingen — maar wel dringend en vastberaden, zolang het nog kan.
