Na een chaotische week op de wereldwijde markten heeft de Amerikaanse president Trump een stap terug gedaan in de door hemzelf ontketende handelsoorlog. Althans, voor landen die niet reageerden met keiharde tegenmaatregelen op de door de VS ingestelde handelstarieven. De concurrentiestrijd met China, dat terugsloeg met hoge heffingen op Amerikaanse producten, escaleerde juist sterk. Waar staan we nu?
Nadat Trump vorige week donderdag een lange lijst importheffingen had aangekondigd, openden de beurzen van Amsterdam tot Tokio maandagochtend in het dieprood. De hoop dat Trump in het weekend zou bijdraaien was vervlogen; de president bleef volhouden dat dit “de enige manier” is om het Amerikaanse handelstekort op te lossen.
De onrust zette door, totdat Trump op woensdag vriend en vijand verraste met een post op zijn socialemediaplatform Truth Social. Hij had besloten de heffingen voor tientallen landen voor negentig dagen op te schorten.
Vanaf dat moment gold voor alle landen een ‘basisheffing’ van 10 procent op alle goederen. Importheffingen die al eerder waren aangekondigd, zoals 25 procent op auto’s, aluminium en staal, blijven wel van kracht.
Maar voor China werden de heffingen juist verhoogd naar 145 procent omdat het land “een gebrek aan respect” had getoond. Waar andere partijen, zoals de Europese Unie, voorzichtig reageerden op Trumps economische oorlogsverklaring, besloot China wel de handschoen op te pakken. Donderdag herhaalde de Chinese president Xi Jinping van plan te zijn “tot het einde te vechten”.
De escalerende handelsoorlog in beeld:
Het Witte Huis verkocht de ommezwaai als een vooropgezet masterplan, met het onder druk zetten van handelspartners als doel. In werkelijkheid krabbelde Trump waarschijnlijk terug omdat beleggers Amerikaanse staatsobligaties begonnen te dumpen, blijkt ook uit verklaringen van ingewijden.
Deze staatsleningen gelden normaliter als een zeer veilige belegging. Bij dalende aandelenkoersen ‘vluchten’ beleggers vaak naar deze waardepapieren, maar deze week gebeurde het tegenovergestelde. Deels kwam dat doordat China, dat veel Amerikaanse staatsobligaties bezit, ze ook van de hand deed.
Waar Trump aanvankelijk ongevoelig leek voor de chaos op de aandelenmarkt, deed het wankelen van de obligatiemarkt hem schijnbaar toch van gedachten veranderen. “Ik keek naar de obligatiemarkt, ik zag gisteravond dat mensen een beetje nerveus werden”, gaf hij toe.
De koersen veerden in eerste instantie flink op nadat Trump had bekendgemaakt veel maatregelen voorlopig uit te stellen, maar gisteren openden de beurzen weer in de min, om af te sluiten met een kleine plus. Volgens ING-econoom Bert Colijn heeft de aanvankelijke opluchting plaatsgemaakt voor zorgen over de escalerende handelsoorlog tussen China en de VS.
Verslaggever Simone Tukker in Washington:
“Bij het afsluiten van een rumoerige week op de beurs zagen we hier gisteren weer voorzichtig groene cijfers, maar de geleden schade is hoe dan ook gigantisch. Wall Street heeft de afgelopen tijd biljoenen dollars in rook op zien gaan.
En hoewel de pauzeknop van negentig dagen voor een tijdelijke zucht van verlichting zorgt, blijft er grote ongerustheid bestaan over de gevolgen van de handelsoorlog met China. Volgens economen kan dit in de VS snel tot flink hogere prijzen leiden. Het is de vraag of de binnenlandse investeringen waar Trump op rekent dat tempo kunnen bijbenen.
Al deze wispelturigheid heeft het vertrouwen in de Amerikaanse economie in ieder geval geen goed gedaan. Het consumentenvertrouwen daalt en de inflatiecijfers stijgen.”
“Daarnaast blijft de situatie onduidelijk. Uitstel is geen afstel”, aldus Colijn. Trump stelde eerder aangekondigde heffingen voor Canada en Mexico uit, om ze later alsnog in te voeren.
Bovendien heeft Trumps ommezwaai de initiële verliezen niet goedgemaakt, zegt Colijn: “En de daling van de Amerikaanse beurzen was al eerder ingezet, onder meer in reactie op het bezuinigingsbeleid van Elon Musk.”
Europa: de dans ontsprongen?
Toen duidelijk werd dat het uitstel van negentig dagen ook zou gelden voor de Europese Unie, maakte voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen bekend ook op de pauzeknop te drukken. “We willen de onderhandelingen een kans geven”, verklaarde ze.
Ardy Stemerding, correspondent Europese Unie:
“Het past in de strategie van de EU om escalatie van de handelsoorlog met de VS zo veel mogelijk te voorkomen. De boodschap is steeds: wij willen geen heffingen, maar onderhandelingen.
In de komende periode zal blijken of Trump écht wil onderhandelen. Vanuit Brussel ligt het voorstel op tafel om importheffingen over en weer helemaal te schrappen. Trump lijkt meer te voelen voor aankoop door EU-landen van grote hoeveelheden vloeibaar gas in Amerika. Daar zegt de EU ook toe bereid te zijn.
Ingewikkelder gaat het worden als Trump ook komt met eisen over het schrappen van regels voor Amerikaanse bedrijven, waaronder de grote techbedrijven. De komende maanden wordt duidelijk wat de EU allemaal bereid is te doen om Trump tevreden te stellen.”
Ondanks de heffingen die blijven gelden is deze situatie voor Europa beter behapbaar dan de hoge tarieven die Trump vorige week aankondigde, vertelt Colijn. “Het effect op de beurs is evident. Maar doordat de Europese heffingen niet zijn doorgevoerd, gaan Europeanen weinig merken in hun portemonnee.”
Toch moeten we in Europa niet denken dat we de dans zijn ontsprongen, zegt Rem Korteweg van Instituut Clingendael. “Zolang Trump de touwtjes in handen heeft, zullen de heffingen als dreigement boven de markt blijven hangen.”
‘Zonder precedent’
Waar de beurzen maandag wereldwijd reageerden op Trumps aanval op de vrije handel, is het zwaartepunt voor nu verschoven naar de handelsoorlog tussen Washington en Peking. “VS en China op weg naar ‘monumentale’ breuk, wereldeconomie op scherp gezet”, kopte The New York Times donderdag.
Dat landen proberen om economieën te ontkoppelen die verweven zijn is niet nieuw, benadrukt Korteweg. “Maar de hevigheid en intensiteit is absoluut zonder precedent. Trump probeert Xi te overtreffen, maar die gaat daar steeds in mee. Iemand zal als eerste met zijn ogen moeten knipperen.”
