Project 2025. Zo heten de radicale plannen van een denktank voor een tweede regering-Trump. Voor de Democraten zijn ze een nuttig schrikbeeld om de Amerikaanse kiezer voor te spiegelen. De Republikeinen proberen intussen uit alle macht er afstand van te nemen.
In juli stond Donald Trump in vrijwel alle peilingen voor op Joe Biden, die er niet in slaagde zijn campagne van de grond te krijgen. De Republikeinse Partij blaakte van zelfvertrouwen.
Dat gold ook voor Kevin Roberts, de voorzitter van de Heritage Foundation, een invloedrijke conservatieve denktank. Hij schoof aan in een podcast om te praten over Project 2025, een verzameling ultraconservatieve beleidsplannen van zijn stichting. Die hebben als doel een nieuwe regering-Trump een vliegende start te geven.
De Democraten hingen uitgeput en moedeloos in de touwen, zei Roberts, en de Republikeinen “zijn bezig om dit land terug te veroveren”. Hij beloofde een “tweede Amerikaanse revolutie, die zonder bloedvergieten zal blijven als links dat toestaat”.
Roberts bleek zich te hebben misrekend. Zijn opmerkingen zorgden voor brede ophef in de VS en onderstreepten de boodschap van de Democraten dat Project 2025 een gevaar vormt voor de Amerikaanse democratie. Recente peilingen laten zien dat hoe meer kiezers over Project 2025 horen, hoe meer ze het afkeuren.
Trump nam in juli afstand van de plannen. “Ik weet niks over Project 2025”, schreef hij op zijn sociale medium Truth Social. “Ik heb geen idee wie erachter zit. Ik ben het oneens met sommige dingen die ze zeggen, en sommige dingen die ze zeggen zijn compleet belachelijk en verschrikkelijk.”
Project 2025 is enorme verlanglijst met ultraconservatief beleid
Dat politieke denktanks in de aanloop naar presidentsverkiezingen een lijst met suggesties voor beleid opstellen, is geen nieuw verschijnsel. De Heritage Foundation doet dat al sinds 1981. Het grote verschil tussen die eerdere inspanningen en Project 2025 waren de omvang en de radicale aard van de verlanglijst, die uit de doeken wordt gedaan in een bijna negenhonderd pagina’s tellend boekwerk.
Dat bevat langgekoesterde conservatieve wensen, zoals de afschaffing van het landelijke ministerie van Onderwijs, maar voorziet ook in een ingrijpende hervorming van de federale overheid. Het hele ambtelijke apparaat moet onder directe controle van de president komen te staan, inclusief delen die nu onafhankelijk te werk gaan, zoals het ministerie van Justitie en de FBI.
Daarnaast bevat Project 2025 veel meer beleidsvoorstellen op ultraconservatieve en christelijk-nationalistische voet. De opstellers willen bijvoorbeeld dat pornografie wordt verboden en dat wordt vastgelegd dat man en vrouw de enige genders zijn. Diversiteitsbeleid op scholen en binnen de overheid moet verdwijnen en de rechten op abortus en andere vormen van geboortebeperking moeten verder worden teruggedrongen. De federale overheid moet ook ophouden klimaatbeleid te voeren en zich weer richten op de winning van olie en aardgas.
‘Leger van gelijkgestemde en getrainde conservatieven’
Een ander in het oog springend plan is om duizenden ambtenaren de laan uit te sturen en te vervangen door politiek benoemde krachten, die in de eerste plaats trouw zijn aan de president.
De toenmalige directeur van het initiatief, Paul Dans, omschreef Project 2025 als een “systematische voorbereiding om de regering binnen te marcheren met een nieuw leger van gelijkgestemde, getrainde en feitelijk tot wapen gemaakte conservatieven, die klaar zijn om het gevecht met de Deep State aan te gaan”. Dat laatste is een verwijzing naar het ambtenarenapparaat, dat Trump vijandig gezind zou zijn en hem tijdens zijn presidentschap zou hebben tegengewerkt.
De Heritage Foundation heeft een database aangelegd van mogelijk personeel dat aan de ideologische eisen voldoet, door de stichting omschreven als een soort “conservatieve LinkedIn”.
Project 2025 ging verder dan Trump wilde gaan
Dat Trump beweerde nooit van Project 2025 te hebben gehoord, was niet erg geloofwaardig. Het team achter die plannen zit vol voormalige adviseurs en werknemers uit zijn regering. Trump had de plannen bovendien verwelkomd tijdens een diner van de Heritage Foundation in 2022. Destijds zei hij dat de denktank de basis zal leggen en plannen zal uitwerken voor wat de beweging zal doen wanneer het Amerikaanse volk haar “een kolossaal kiezersmandaat” zou geven.
Op veel vlakken komen de plannen van de Heritage Foundation inderdaad overeen met die van Trump. Verschillen zijn er ook: de opstellers van Project 2025 willen bijvoorbeeld landelijke wetgeving tegen abortus, terwijl Trump heeft gezegd dat te willen overlaten aan de staten.
Het grootste breekpunt is dat de Republikeinen bewust niet veel detail hebben aangebracht in hun verkiezingsprogramma, Agenda 47. Het is een lijst van twintig slogans, zonder veel toelichting aan de hand van concreet beleid, zoals “Beëindig de inflatie en maak Amerika weer betaalbaar” en “Sluit de grens en stop de migranteninvasie”. Dat maakt het moeilijker voor de Democraten om het programma tijdens de campagne aan te vallen op concrete punten.
Project 2025 gaat met zijn uitvoerige details veel verder dan Trump en de Republikeinen bereid waren te gaan met het oog op de kiezer. Dat gaf de Democraten een nuttig wapen in handen. Hun presidentskandidaat Kamala Harris wijst aan de lopende band op de gevaren van Project 2025 en Democraten in het Huis van Afgevaardigden lanceerden in juli een ’taskforce’ om de plannen het hoofd te bieden.
Ook is Trump wars van elke suggestie dat hij door anderen kan worden gestuurd. Project 2025 is gepresenteerd als een poging om het ‘Trumpisme’ binnen de Republikeinse Partij te verankeren, zodat het kan blijven bestaan als Trump zelf niet meer in beeld is. Voor de oud-president kan het Trumpisme niet op die manier worden losgekoppeld van zijn persoon.
Trump brak op vinnige wijze met Project 2025
In juli werd duidelijk dat het campagneteam van Trump klaar was met alle negatieve aandacht voor Project 2025 en de manier waarop dat door de Democraten werd gelijkgesteld aan de agenda van hun kandidaat.
Adviseurs van Trump hadden de Heritage Foundation sinds het najaar van 2023 al meerdere keren publiekelijk gemaand zich koest te houden. Na de opmerkingen van Roberts over een “tweede Amerikaanse revolutie”, en alle nieuwe media-aandacht die dat met zich meebracht, was de maat vol.
Onder grote druk van de campagne stapte Project 2025-directeur Paul Dans eind juli op. De Heritage Foundation kondigde aan te zullen doorwerken aan het project, maar op een lager pitje dan daarvoor. “Berichten dat Project 2025 is gesneuveld zouden warm worden verwelkomd”, reageerden Trumps twee belangrijkste campagnestrategen in een verklaring.
Veel van de mensen achter Project 2025 hebben nog steeds goede papieren om weer voor Trump te gaan werken als hij opnieuw president wordt. Dan kunnen ook verschillende van hun plannen, actiepunten en de personeelsdatabase die ze hebben aangelegd van pas komen. Maar Project 2025 bleek tijdens de campagne niet de conservatieve triomftocht die de initiatiefnemers voor ogen hadden. In de ogen van de politieke oppositie, maar ook in die van de kiezer, is het eerder een gifbeker. Voor nu laat de Trump-campagne die graag aan zich voorbijgaan.
