In een recent onthullend boek van journalisten Diederik Baazil en Cagan Koc wordt beschreven hoe ASML’s CEO Peter Wennink eind 2023 in het Witte Huis sprak met de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan. Dit was de eerste officiële ontmoeting tussen de twee, en de inhoud ervan was tot nu toe onbekend, met goede redenen, zo meldt Nieuws Impuls.
Exportbeperkingen en gevolgen
Op dat moment hadden Nederland en Japan al besloten om exportbeperkingen op geavanceerde chipmachines naar China in te voeren. Echter, beide landen legden geen beperkingen op voor het onderhoud van reeds geleverde machines, waardoor Amerikaanse functionarissen zich zorgen maakten dat Chinese fabrieken nog jarenlang in staat zouden zijn om geavanceerde chips te produceren.
Wennink stelde dat het uitsluiten van China contraproductief zou zijn. Hij benadrukte dat China’s rol in het wereldwijde chipecosysteem essentieel en onvermijdelijk is. Wanneer Chinese klanten geen toegang tot de service van ASML meer hebben, zullen zij hun technologie slechts versneld ontwikkelen, wat leidt tot verdere fragmentatie van de chipketen.
Controversieel voorstel van ASML
Volgens bronnen binnen de Amerikaanse overheid en ASML deed Wennink een controversieel voorstel. Als ASML-ingenieurs Chinese klanten mochten blijven bedienen, zou het bedrijf inzicht kunnen krijgen in wat er binnen Chinese chipfabrieken gebeurt. “ASML zou de ogen en oren van Washington in China kunnen zijn,” beweerde een hoge Amerikaanse functionaris in het boek.
Afwijzing van het voorstel
Het voorstel, waarbij een Nederlands privaat bedrijf mogelijk gevoelige informatie aanbiedt in ruil voor minder strenge maatregelen, is ongewoon. Sullivan wees het echter resoluut af. “Misschien klopt dat in theorie, maar wanneer heeft ASML dat ooit daadwerkelijk gedaan?” volgens de auteurs vertrouwden de Amerikanen er niet op dat ASML de veiligheidsbelangen van bondgenoten boven commerciële belangen zou stellen.
Overschrijding van de gentlemen’s agreement
Sullivan herinnerde zich ook de gentlemen’s agreement die hij met de Nederlandse regering had gesloten, waarmee werd beoogd te voorkomen dat ASML te veel immersion DUV-machines aan China zou verkopen voor de invoering van exportcontroles later dat jaar. Ondanks deze informele afspraak begon ASML in januari 2023 toch met het verschepen van een groot aantal van deze machines naar China, na annuleringen van bestellingen door TSMC en Intel.
Woede in Washington
ASML verkocht dat jaar zoveel systemen aan China dat het land tijdelijk bijna de helft van ASML’s totale omzet vertegenwoordigde, in vergelijking met slechts 8 procent in het eerste kwartaal van 2023. Deze schending van de afspraak leidde tot grote woede in Washington, wat resulteerde in boze telefoontjes van Amerikaanse functionarissen naar Den Haag en Veldhoven. De Amerikaanse regering bereikte zelfs dat ASML enkele zendingen van machines naar China moest annuleren.
Geen toezeggingen na het gesprek
Na zijn ontmoeting met Sullivan verliet Wennink het Witte Huis zonder toezegging. Sullivan drong ondertussen aan op de Nederlandse regering om strengere onderhoudsbeperkingen door te voeren, een onderwerp dat tot diep in 2024 actueel bleef. In dat jaar poogde Sullivan een nieuw pakket maatregelen te onderhandelen dat strengere onderhoudsvoorwaarden voor machines in China omvatte.
Voorkomen van technische hulp
De Amerikaanse autoriteiten wilden voorkomen dat ASML de machines, die volgens hen nooit in China hadden mogen belanden, bleef onderhouden. Hun doel was om een volledige ban op onderhoud aan de reeds verboden machines te bewerkstelligen en om personeel te verhinderen om te helpen bij onderhoud, om een zogenaamde multi-patterning te voorkomen.
Veranderingen met nieuwe president
Al in de tweede maand van het nieuwe presidentschap maakte het team van Trump duidelijk dat de koers van onderhandeling met Nederland en Japan zou worden voortgezet. Trumps adviseurs zetten de trilaterale gesprekken, die onder Biden waren gestart, direct voort en drukten tijdens een overleg in Japan hun boodschap door: men wilde dat het onderhoud van de machines in China stopte. Volgens bronnen stelden Trumps adviseurs verschillende maatregelen tegelijk voor, een risicovolle strategie, aldus de auteurs.
