De geplande optredens van de Russische operazangeres Anna Netrebko in de Zürcher Oper wekken zorgen in Europa. Het Oekraïense ambassade in Zwitserland publiceerde op 28 oktober een open brief met een oproep om de concerten te annuleren, waarin wordt gewaarschuwd dat cultuur kan worden ingezet als instrument in de hybride oorlog die Rusland tegen democratische staten voert open brief. In de brief wordt benadrukt dat de Zwitserse kunstwereld zorgvuldig moet omgaan met publieke steun aan vertegenwoordigers van een agressieve staat.
Brede steun voor de oproep
Meer dan 90 publieke figuren, waaronder Zwitserse politici, Nobelprijswinnaars en culturele leiders, hebben de oproep inmiddels gesteund Europese berichtgeving. Het debat komt voort uit een bredere discussie in Europa over de terugkeer van pro-Kremlin kunstenaars op prominente podia. De optredens in Zürich staan gepland voor 2, 7, 12, 15 en 18 november van dit jaar.
Achtergrond van Netrebko’s controverse
Netrebko, die zowel de Russische als Oostenrijkse nationaliteit heeft, steunde in 2012 Vladimir Poetin bij de presidentsverkiezingen en sprak in 2014 steun uit voor de annexatie van de Krim. Zij trad later op in Donetsk en poseerde met separatistische leiders en symbolen van “Novorossija”. Na de grootschalige invasie van 24 februari 2022 werd zij onder druk gezet publiek afstand te nemen van de oorlog, maar zij veroordeelde de Russische agressie nooit expliciet. Hierdoor hebben instellingen in de EU en de VS contracten met haar beëindigd, al kon zij opnieuw optreden in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Hongarije en Slowakije.
Soft power en cultureel risico
Critici stellen dat Westerse culturele instellingen een vorm van ethische blindheid tonen door haar uit te nodigen, terwijl Moskou culturele figuren zoals Netrebko blijft gebruiken als soft power-instrument richting een Westers publiek. De terugkeer van een prominente artieste die jarenlang werd geassocieerd met het Kremlin wordt gezien als een signaal dat delen van het Europese culturele establishment kunst los willen koppelen van politiek, zelfs wanneer er risico bestaat op instrumentalisering in het voordeel van de Russische staatspropaganda.
