Het is een bijzonder beeld van heel ver weg: de geboorte van een nieuw zonnestelsel. Een internationaal team van sterrenkundigen heeft voor het eerst de fase vastgelegd waarin proto-planetair stof begint samen te klonteren rond een ‘babyster’. De resultaten zijn vandaag in wetenschappelijk tijdschrift Nature gepubliceerd.
Het is niet naast de deur: HOPS-315 bevindt zich 1300 lichtjaar ver weg. Dat betekent dat dit beeld van de ster onderweg is geweest sinds Karel de Grote en Bonifatius op aarde rondliepen. Voor wie niet weet wat erop is te zien, kan het van alles zijn. Een wazige vuurwerkfoto. Een reflectie in een fotolens. Een close-up van een in slow motion exploderende gloeilamp.
Maar Melissa McClure, universitair docent van de Sterrewacht Leiden weet waar we naar kijken, en hoe speciaal het is. “We hebben eerder zonnestelsels in wording waargenomen, maar daar zag je dat er zich al echt planeten aan het vormen waren. Een latere fase dus. Dit is echt een babyfoto van een zonnestelsel. En dan ook nog een die heel erg lijkt op ons eigen zonnestelsel.”
James Webb-telescoop
Het team kwam HOPS-315 op het spoor door met de befaamde James Webb-ruimtetelescoop te speuren naar mineralen en andere stoffen die in stokoude meteorieten in ons eigen zonnestelsel te vinden zijn. Die ruimtestenen zijn bij het ontstaan van ons planetenstelsel onder extreme hitte in planetaire schijven gecondenseerd, waaruit later de planeten zijn ontstaan.
Met de James Webb ontdekten de sterrenkundigen diezelfde kristalachtige mineralen bij HOPS-315. Met de ruimtetelescoop, die op 1,5 miljoen kilometer afstand van de aarde staat, was echter niet precies vast te stellen waar de gevonden chemische signalen precies vandaan kwamen. Daarvoor was weer een enorm sterke telescoop op aarde nodig, de ALMA in Chili, die bestaat uit 66 radiotelescopen.
Met die schotels stelde het team vast dat er een grote gelijkenis was tussen dit babyzonnestelsel en het onze. “We zien de mineralen op dezelfde afstand van hun protoster, dezelfde plek als de planetoïden in ons eigen zonnestelsel”, zegt McClureHier is te zien waar bij de babyster de mineralen zich bevinden; rechts artistieke impressies van moleculen die daar samenklonteren
“De kwaliteit van het beeld dat ALMA maakte was verbazingwekkend”, zegt McClure. “Je kunt zoveel details zien, en de resolutie is veel beter dan de beelden die we hebben van andere protosterren. Deze komt wel aan de muur bij ons.”
Het zal nog 5 miljoen jaar duren voordat planeten zich echt hebben gevormd. Of dat planetenstelsel er net zo gaat uitzien als bij ons, met zo’n acht planeten en wat dwergplaneetjes en andere kleinere objecten, is niet te zeggen. “Maar het zou kunnen. Er zit genoeg materiaal in de schijf van stof rond HOPS-315.”
