Bedrijven in Letland, Litouwen en Estland hebben brandstof geleverd aan tankers van de Russische “schaduwvloot”, die gebruikt wordt om de export van Russische olie naar derde landen voort te zetten ondanks sancties. Dit blijkt uit een gezamenlijk onderzoek van onder meer het Litouwse LRT, 15min, het Estse Eesti Ekspress en het Letse Nekā personīga, gepubliceerd door Delfi. De brandstofleveringen vonden plaats via de bunkerschepen Zircone en Rina, die samen bijna 300 operaties uitvoerden voor 177 olietankers in 2023 en 2024. Een groot deel van die schepen voer van of naar Russische havens, en minstens twintig ervan zijn inmiddels opgenomen in sanctielijsten van de EU en de VS.
Netwerken achter de leveringen
De twee bunkerschepen opereerden lange tijd onder het merk van het Letse Fast Bunkering, actief in de haven van Riga. Na de Russische invasie in Oekraïne wijzigde het bedrijf naam, adres en eigenaars, terwijl de activiteiten vermoedelijk werden voortgezet via in Letland geregistreerde bedrijven zoals Welton Enterprises en Ship Service. Personen betrokken bij deze structuren hadden eerder banden met het Estse NT Bunkering, dat in Estland onderwerp is van een strafzaak wegens vermoedelijke sanctieschendingen en documentfraude. De schepen werden tijdelijk eigendom van Welton Enterprises, maar later verkocht aan FB Trade DWC-LLC uit Dubai, bestuurd door personen met eerdere connecties met NT Bunkering.
Voortzetting van activiteiten ondanks sancties
Dit najaar ging het management van de schepen over naar Ship Service, dat ook verantwoordelijk is voor het leveren van bemanningen. Volgens de onderzoekers gaat het om een voortzetting van de activiteiten van Fast Bunkering en NT Bunkering, waarbij eigendomswissels en tussenpersonen worden ingezet om de band met gesanctioneerde schepen te verhullen. Ongeveer een derde van de bediende tankers wordt gelinkt aan bedrijven die onder sancties vallen, wat wijst op een structureel systeem om beperkingen te omzeilen en inkomsten uit Russische oliehandel hoog te houden.
Economische en veiligheidscontext
De Russische “schaduwvloot”, bestaande uit honderden tankers van onduidelijke herkomst, maakt het mogelijk sancties tegen de Russische olie-export te ontwijken. Volgens The New York Times vertegenwoordigt deze vloot circa 17% van alle olietankers wereldwijd en omvat zij ongeveer 940 schepen. De vloot vormt een belangrijke pijler voor de inkomsten uit olie en gas, die de oorlog van het Kremlin in Oekraïne blijven financieren. Daarnaast bestaat een aanzienlijk milieurisico omdat veel schepen ouder dan 15 jaar zijn en onvoldoende verzekerd.
EU neemt strengere maatregelen
De EU heeft in oktober een negentiende sanctiepakket aangenomen met beperkingen gericht op de schaduwvloot, waaronder sancties tegen 117 extra schepen en tegen dienstverleners die helpen met ontwijking, bijvoorbeeld via valse vlagregistraties. In totaal staan nu 557 tankers op de Europese sanctielijst. EU-lidstaten schakelen over naar concreet optreden, zoals de Franse controle van de tanker Boracay, die deel uitmaakt van het illegale vervoersnetwerk van Russische olie.
Oproep tot juridische stappen in Baltische staten
De onthullingen over betrokkenheid van in de Baltische staten geregistreerde bedrijven zorgen voor druk om strengere handhaving op nationaal en Europees niveau. Autoriteiten worden opgeroepen om verantwoordelijken ter verantwoording te roepen, toezicht op havenactiviteiten te versterken en betrokken ondernemingen en eigenaars op sanctielijsten te plaatsen om hun operaties en activa te blokkeren.
