Stefan Vermeer
Bijna een kwart van de afdelingen spoedeisende hulp in Nederland wordt onbereikbaar bij een zeer zware regenbui. Toegangswegen worden door diepe plassen onbegaanbaar of er komt water het ziekenhuis binnen. Mensen die acute zorg nodig hebben kunnen dan in gevaar komen, waarschuwen experts.
Van de 77 Nederlandse ziekenhuizen die acute zorg verlenen, komen er zeker 17 in de problemen bij een zeer zware bui. Dat blijkt uit onderzoek van Investico in samenwerking met NU.nl, de Gelderlander, de Stentor en De Groene Amsterdammer.
Daarvoor is een gedetailleerd model van onderzoeksbureau Deltares gebruikt. Dat model houdt rekening met onder meer hoogteverschillen en afvoer van regenwater via de riolering. Het model bootst na wat er gebeurt als er in twee uur tijd 70 millimeter regen valt. Elke plek van Nederland krijgt ongeveer eens in de honderd jaar te maken met zo’n bui.
“Deze analyse geeft een goed eerste beeld van de risico’s”, zegt Nanco Dolman, hydroloog bij Deltares. “Als je hierop ziet dat een ziekenhuis geblokkeerd raakt, is dat zeker een reden voor vragen.”
Meer hevige buien door klimaatverandering
“Dit soort buien komt door het veranderende klimaat in Nederland vaker voor”, zegt Dorien Lugt. Zij is expert wateroverlast bij onderzoeksbureau HKV en rekende met het KNMI aan toekomstige neerslagscenario’s.
Een bui die één keer in de honderd jaar voorkomt klinkt misschien als een klein risico. “Maar zo’n bui valt veel vaker érgens in Nederland”, zegt Lugt. “Hoe vaak weten we niet precies, in ieder geval meerdere keren per jaar.”
Het gaat vaak om zeer lokale stortbuien. Gigantische regenstormen die over een groot gebied overlast veroorzaken, zoals afgelopen zomer in Midden-Europa of in 2021 in Zuid-Limburg, zijn nog uitzonderlijker.
Veel ziekenhuizen worden onbereikbaar
Verschillende ziekenhuizen hebben de afgelopen jaren al wateroverlast gehad door zware buien. De afdeling Spoedeisende Hulp (SEH) van het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem moest dit jaar zelfs al twee keer na zware neerslag dicht voor patiënten. Kort nadat Investico vanwege het hoge overstromingsrisico contact met het ziekenhuis had opgenomen, stroomde het water in juli daadwerkelijk naar binnen.
Uit ons onderzoek bleek al dat de parkeerplaats voor de ingang van de spoedeisende hulp zou vollopen met water. Dat een belangrijke toegangsweg bij zware regen geblokkeerd zou raken, was ook al duidelijk in het model.
Veel meer ziekenhuizen kunnen te maken krijgen met deze problemen. Op de onderstaande kaart zie je hoeveel risico de afdelingen spoedeisende hulp van Nederland lopen om onbereikbaar te worden bij hevige regen.
Naast het Slingeland Ziekenhuis zijn nog zes ziekenhuizen na een zware wolkbreuk onbereikbaar voor ambulances, blijkt uit het onderzoek.
1 / 7Bovenstaande ziekenhuizen zijn mogelijk onbereikbaar voor ambulances
Bij twee andere ziekenhuizen staat er tussen de 20 en 30 centimeter water op de toegangswegen. Dat betekent dat ambulances er misschien nog wel doorheen kunnen, maar personenauto’s van het personeel of patiënten waarschijnlijk niet.
1 / 3Bovenstaande ziekenhuizen zijn mogelijk onbereikbaar voor auto’s
Ten slotte zijn er nog eens acht ziekenhuizen waar alleen de spoedpost onbereikbaar wordt, vaak door wateroverlast op het ziekenhuisterrein zelf. Bij deze ziekenhuizen blijven andere ingangen wel bereikbaar.
1 / 9Bovenstaande afdelingen spoedeisende hulp zijn mogelijk onbereikbaar
‘Soms telt elke minuut’
Ziekenhuizen zijn een belangrijk onderdeel van de vitale infrastructuur, net als elektriciteitsstations en grote (spoor)wegen. “Het levert natuurlijk risico’s op als ambulances en patiënten het ziekenhuis niet meer kunnen bereiken en moeten uitwijken”, zegt Dennis Barten. Hij is SEH-arts bij VieCuri Medisch Centrum in Venlo en doet onderzoek naar hoe ziekenhuizen moeten omgaan met calamiteiten. “Er zijn situaties waarin elke minuut telt.”
Als een spoedeisende hulp gesloten wordt, moeten ambulances vaak tientallen kilometers omrijden. Dat kan schadelijk zijn voor bijvoorbeeld mensen die door een beroerte zijn getroffen. Zij moeten zo snel mogelijk een CT-scan krijgen, wat alleen in een ziekenhuis kan. Veel kwetsbare ziekenhuizen bevinden zich in middelgrote steden in het oosten van het land, waar de aanrijtijden toch al langer zijn.
Uit een rondvraag van Investico blijkt dat het regenprobleem bij sommige ziekenhuizen al goed bekend is, vooral als ze al eens last hebben gehad van wateroverlast. Andere ziekenhuizen ontkennen dat er een probleem is. Soms wijzen ziekenhuizen en gemeenten naar elkaar als verantwoordelijke om het probleem op te lossen.
Inspectie ziet geen probleem
Er is geen nationale richtlijn die voorschrijft hoe ziekenhuizen moeten omgaan met neerslagrisico’s. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) zegt dat ziekenhuizen daar zelf voor verantwoordelijk zijn. “Als we signalen krijgen dat dit niet lukt, acteren we daarop. Dergelijke signalen hebben wij niet”, laat een IGJ-woordvoerder weten.
Dat is opvallend, want in 2015 liet de inspectie zelf nog een rapport over waterrisico’s opstellen door onderzoeksbureau TNO. “De meeste bestaande ziekenhuizen zijn niet waterrobuust gebouwd en lopen het risico dat bij ernstige wateroverlast als gevolg van een overstroming of extreme regenval een deel van de vitale functies tijdelijk niet operationeel kan zijn”, is een van de conclusies in dat onderzoek. De IGJ gaat niet in op vragen over deze conclusies en wat daar in de afgelopen negen jaar mee is gedaan.
De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) maakte vorige week bekend een onderzoek te openen naar de risico’s van wateroverlast door extreme regen. In de aankondiging noemde de raad specifiek het risico op overstromingen bij afdelingen spoedeisende hulp.
‘In Limburg gezien wat de gevolgen kunnen zijn’
“We zijn in Nederland veel minder bezig met de gevolgen van hevige regen dan met overstromingen vanuit de zee of de grote rivieren”, zegt hydroloog Dolman. Dat is niet alleen bij ziekenhuizen een probleem. “Bij de overstromingen in Limburg in 2021 hebben we kunnen zien wat de gevolgen kunnen zijn van dit soort extreem weer.”
Volgens stedenbouwkundige Anne Loes Nillesen moeten we onze steden beter inrichten om het probleem op te lossen. Bijvoorbeeld door ziekenhuizen op hogere plekken te bouwen of ervoor te zorgen dat het water goed de bodem in kan zakken. “Bij de aanleg van vitale en kwetsbare functies wordt nog heel weinig rekening gehouden met regenwater.”
Dit onderzoek kwam mede tot stand met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.
