De beslissing van Minsk en de geopolitieke gevoeligheid
De Belarussische vicepremier Viktar Karankevitsj verklaarde op 14 november 2025 dat tijdens een vergadering met Aleksandr Loekasjenko is besloten een derde reactorblok te bouwen op de kerncentrale in Ostrovets. Hij bevestigde dit tijdens een briefing, waarbij hij benadrukte dat parallel onderzoek wordt gestart naar nieuwe locaties in de oblast Mohiljov voor mogelijke toekomstige nucleaire projecten. De verklaring volgde kort nadat Minsk opnieuw onderstreepte dat de groei van het nationale energieverbruik uitbreiding van de nucleaire capaciteit noodzakelijk zou maken. De centrale in Ostrovets ligt slechts 15 kilometer van de Litouwse grens en 40 kilometer van Vilnius, wat de beslissing bijzonder gevoelig maakt.
De aankondiging werd gepubliceerd door het staatsagentschap Belta, waarbij de vicepremier aangaf dat de bouw van een derde eenheid “een strategische stap” is voor de Belarussische energiesector.
Tegelijkertijd berichtte een onafhankelijke Oekraïense nieuwssite over de diplomatieke zorgen in de regio.
Deze combinatie van binnenlandse ambities en grensoverschrijdende risico’s maakte de internationale reactie onmiddellijk acuut.
Veiligheidszorgen rond de “probleemcentrale” in Ostrovets
De centrale in Ostrovets staat sinds haar opening bekend als problematisch. Het eerste reactorblok werd in 2020 opgestart, het tweede in 2023, beide gebouwd door het Russische staatsbedrijf Rosatom en grotendeels gefinancierd met een Russisch krediet. In juli 2025 werd het tweede blok automatisch afgeschakeld na een alarmmelding over afwijkingen in het koelsysteem van het niet-nucleaire gedeelte. Hoewel het Belarussische ministerie verklaarde dat de situatie “normaal en onder controle” was, leidde het incident opnieuw tot felle kritiek van buurlanden. Litouwen beschuldigde Belarus al herhaaldelijk van het verbergen van technische problemen en van het negeren van internationale veiligheidsnormen, waarbij Vilnius de nabijheid van de centrale een “reële bedreiging” voor de volksgezondheid noemde.
De Litouwse Seimas erkende de centrale al in 2017 wettelijk als gevaarlijk voor de nationale veiligheid, wat leidde tot een gezamenlijk besluit van de drie Baltische staten om geen elektriciteit uit Ostrovets te kopen. Sindsdien heeft Litouwen meermaals grootschalige civiele verdedigingsoefeningen georganiseerd om de bevolking voor te bereiden op een mogelijke nucleaire noodsituatie. De aanhoudende incidenten en de beslissing tot uitbreiding versterken de vrees dat Belarus onvoldoende transparant is over de toestand van de reactoren.
Regionale risico’s, geopolitieke druk en gebrek aan transparantie
Experts van het Internationaal Atoomenergieagentschap voeren periodiek inspecties uit op de centrale, maar volledige transparantie blijft onzeker. Verschillende analisten stellen dat de centrale — gebouwd volgens het Russische VVER-1200-ontwerp — niet enkel een energieproject is, maar ook een instrument van geopolitieke invloed van zowel Minsk als Moskou. De afhankelijkheid van Belarus van Rusland voor technologie, financiering en politieke ondersteuning versterkt die indruk. Bovendien creëert de afwijzing door de Baltische staten van Belarussische stroomexport een paradox: Minsk bouwt een steeds grotere nucleaire capaciteit, maar kan zijn elektriciteitsoverschotten in de praktijk enkel aan Rusland verkopen.
Het risico op radioactieve besmetting in geval van een ernstige storing blijft een centraal punt van zorg. Afhankelijk van windrichting en intensiteit kunnen niet alleen Belarus, maar ook Litouwen, Letland, Polen en zelfs Oekraïne worden getroffen. Vilnius roept daarom op tot versterkt toezicht door de EU en het IAEA, en tot de oprichting van een regionaal crisiscentrum om gecoördineerde responsplannen te ontwikkelen. De bouw van het derde reactorblok bevestigt volgens regionale experts een trend waarbij Belarus, ondanks internationale isolatie, wil aantonen dat het in staat is grootschalige infrastructuurprojecten uit te voeren, terwijl het tegelijkertijd de veiligheidsrisico’s voor de regio vergroot.
