Tien jaar lang heeft vruchtbaarheidskliniek Medisch Centrum Kinderwens (MCK) in Leiderdorp bewust te vaak het zaad gebruikt van dezelfde spermadonoren. Dat heeft geleid tot minstens 36 massadonoren, blijkt uit onderzoek van Nieuwsuur.
Tussen 2006 en 2017 zijn willens en wetens veel meer kinderen per donor verwekt dan toegestaan. Moeders en donoren wisten van niks. De huidige directie van MCK heeft de misstanden stilgehouden.
Melding
Niet alleen zijn 36 donoren ongewild massadonor geworden, ook ruim 900 moeders en 1200 kinderen zijn de dupe. Staatssecretaris Vincent Karremans (VVD) vindt de praktijk “afschuwelijk” en noemt het “niet uit te leggen” dat betrokkenen bewust niet zijn geïnformeerd. Voor de vraag of er sprake is van een overtreding, verwijst hij naar de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).
Spermadonor Nico werd ongewild vader van 50 kinderen
MCK is een van de grootste fertiliteitsklinieken in Nederland. De commerciële kliniek, onderdeel van TFP Fertility Group, heeft vestigingen in zes Europese landen.
Nieuwsuur onthulde onlangs dat er minstens 85 massadonoren in Nederland zijn door het handelen van fertiliteitsklinieken. Daarop vroeg Nieuwsuur bij alle klinieken de cijfers op: MCK spant de kroon. Betrokken artsen en de directie van MCK hebben daarbij bewust gehandeld.
De kliniek bevestigt het aantal van 36 massadonoren en zegt dat de vorige directie de richtlijn heeft genegeerd. MCK-directeur Wouter van Inzen: “Door een tekort aan donoren, de grote vraag vanuit wensmoeders en de wens voor meerdere kinderen van dezelfde donor binnen één gezin.”
Wat zijn massadonoren?
Massadonoren hebben meer dan 25 kinderen. Dat maximum werd in 1992 vastgelegd en moet de risico’s op relaties tussen kinderen van dezelfde donor verkleinen. Ook is het voor een donor onmogelijk om met te veel nakomelingen contact te onderhouden. Van de richtlijn mag een arts alleen afwijken in individuele gevallen, in samenspraak met betrokkenen. De kliniek moet dat ook duidelijk motiveren en documenteren.
De kliniek vroeg vanaf 2006 aan donoren of ze, in plaats van voor maximaal 25 kinderen, voor 25 gezinnen wilden doneren. Doneren aan 25 gezinnen betekent fors meer kinderen. De afspraken werden vastgelegd in contracten met de donoren. Daarbovenop kon ook nog een x-aantal kinderen in het buitenland worden verwekt.
Die contracten zijn in strijd met de regels. Priamos, de vereniging van spermadonoren, vindt dat er “onverantwoord en gewetenloos” is gehandeld. Alle donoren die de vereniging heeft gesproken, dachten dat het aantal van 25 gezinnen toegestaan was. “Er is ons geen donor bekend die erop werd gewezen dat de regels werden overschreden. Donoren hoeven die regels ook niet te kennen. Ze mogen ervan uitgaan dat ze behoorlijk worden behandeld door de kliniek.”
Donoren hebben daardoor soms wel 50 kinderen verwekt in binnen- en buitenland. Moeders vertellen dat ze überhaupt niet werden meegenomen in de beslissing van de kliniek. Zij gingen uit van maximaal 25 kinderen per donor.
Stichting Donorkind noemt de praktijk van MCK “misdadige kinderhandel”. “Wensouders zijn niets meer dan betalende klanten, donoren een soort grondstof en donorkinderen niets meer dan producten”, zegt een woordvoerder. De stichting bestrijdt het genoemde tekort aan donoren. “Als iedere donor 5,2 donorkinderen zou krijgen, is er al meer dan genoeg voor alle behandelingen.”
‘Overheid mede aansprakelijk’
De huidige directie van MCK trad aan in 2015 en stopte in 2017 met het 25-gezinnenbeleid. Er werd besloten de betrokken donoren en ouders niet te benaderen over de overschrijdingen. Dat is gebeurd “in overleg met de beroepsgroep”, aldus directeur Van Inzen. Hij deed ook geen melding bij de inspectie.
Rond diezelfde periode speelde de massadonoren-affaire bij het Rijnstate ziekenhuis, waar meer kinderen werden verwekt dan was toegestaan. Daar was sprake van tenminste achttien massadonoren, de helft minder dan bij MCK. Bij andere klinieken is dat aantal nul, één of twee.
Als de beroepsgroep op de hoogte was, zoals MCK aanvoert, was indirect ook de overheid op de hoogte, zegt Stichting Donorkind. “En is dan dus mede aansprakelijk.”
Priamos en Stichting Donorkind willen de onderste steen boven. Een onafhankelijke commissie zou de misstanden in donorland moeten onderzoeken. Priamos vindt dat MCK voorlopig op non-actief moet worden gesteld.
NVOG, de beroepsvereniging voor gynaecologen, vindt het een zaak voor de inspectie. “Met alle betrokken klinieken is afgesproken dat er uiterlijk 1 juli 2025 openheid van zaken komt en dat melding bij de inspectie wordt gedaan indien er sprake is van overschrijding”, zegt een woordvoerder.
De inspectie laat weten onlangs twee meldingen te hebben ontvangen over MCK en zal volgende week duidelijkheid geven over vervolgstappen.
