Verdenking van het kopiëren van geheime SpaceX-dossiers
Een Russische kosmonaut is uit de bemanning van de komende Crew-12-missie naar het International Space Station (ISS) geschrapt na verdenking van pogingen om geheime documentatie van SpaceX te kopiëren. Op 2 december 2025 meldde het onlineplatform The Insider, op basis van een analyse van raketlanceringen van expert Georgi Trisjkin, dat Oleg Artemjev van de vluchtlijst is gehaald wegens mogelijke schendingen van de Amerikaanse exportregels ITAR (International Traffic in Arms Regulations). De 54-jarige kosmonaut zou tijdens zijn training op de SpaceX-basis in Hawthorne, Californië, foto’s hebben gemaakt van motoren en interne bedrijfsdocumenten en daarna hebben geprobeerd dit materiaal het terrein af te voeren.
Volgens Trisjkin wordt de vermeende overtreding actief onderzocht door Amerikaanse autoriteiten. Dat Artemjev enkele maanden voor de geplande lancering uit de bemanning is gehaald, wordt door deskundigen gezien als een signaal dat Washington de zaak als ernstig beschouwt. In de praktijk is een zo late personeelswijziging in een zorgvuldig geplande commerciële ISS-missie uitzonderlijk en onderstreept die de gevoeligheid rond toegang tot defensiegerelateerde technologie in de ruimtevaart.
Roskosmos minimaliseert affaire en wijst op ‘baanwissel’
De Russische staatsruimtevaartcorporatie Roskosmos presenteerde de wissel van bemanningslid als een routinebeslissing. Officieel luidt de verklaring dat Artemjev “naar ander werk” is overgeplaatst en daarom niet langer deel uitmaakt van Crew 12, die begin 2026 naar het ISS moet vertrekken. Zijn plaats wordt ingenomen door kosmonaut Andrej Fedjajev, die al eerder met een Crew Dragon-capsule naar het ISS vloog en dus ervaring heeft met de commerciële Amerikaanse capsule.
Op de website van het Joeri Gagarin Kosmonautentrainingscentrum staat Fedjajev inmiddels als officieel bemanningslid van Crew 12 vermeld. Door de affaire niet publiekelijk te erkennen en te spreken over een interne functiewijziging, volgt Roskosmos een bekende communicatiestrategie van Russische staatsinstellingen: spanningen dempen, fouten niet benoemen en gevoelige kwesties uit het publieke debat houden. Voor internationale waarnemers versterkt die benadering juist de indruk dat het incident elementen van industrieel spionagegedrag bevat.
Spanningsveld tussen ISS-samenwerking en groeiende veiligheidszorgen
Artemjev is een ervaren kosmonaut met drie ruimtevluchten achter zijn naam en onderdeel van het programma voor “cross flights”, waarbij Russische kosmonauten met Crew Dragon vliegen en Amerikaanse astronauten met de Russische Sojoez. Deze opzet moet de continue aanwezigheid van beide landen op het ISS waarborgen, zelfs als één type ruimtevaartuig tijdelijk niet beschikbaar is. De huidige verdenking legt een nieuwe laag van spanning over deze samenwerking, die formeel is gebouwd op wederzijds vertrouwen en gedeelde operationele risico’s.
Het ISS, sinds 1998 in een baan rond de aarde, is een van de grootste internationale wetenschappelijke projecten en wordt gezamenlijk gedragen door NASA, Roskosmos, de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, het Japanse JAXA en het Canadese ruimteagentschap. In de praktijk dwingt de afhankelijkheid van elkaars bemanningen en voertuigen alle partijen tot pragmatische samenwerking, zelfs tegen de achtergrond van geopolitieke confrontaties. De verdenking tegen Artemjev voedt de discussie of de veiligheidsprotocollen rond toegang tot gevoelige technologie, data en infrastructuur in deze samenwerkingsverbanden verder moeten worden aangescherpt.
Russische technologie-achterstand en risico op industrieel spionagegedrag
Volgens ruimtevaart- en veiligheidsexperts past de zaak-Artemjev in een bredere trend waarin Moskou probeert technologisch achterstand op het Westen te compenseren via informele of illegale kanalen. Door sancties en het wegvallen van toegang tot geavanceerde componenten is de verleiding groter geworden om kritische technologieën – van motorontwerpen tot navigatiesystemen – te bemachtigen via omwegen. Dat maakt internationale partners voorzichtiger in het delen van kennis en in het toelaten van Russische specialisten tot gevoelige onderdelen van hun infrastructuur.
De druk op Russische ruimtevaartbedrijven is de afgelopen jaren toegenomen door chronische onderfinanciering, corruptie en verouderde industriële basis. De sector kampt met terugkerende technische problemen, vertragingen en mislukkingen. Op 27 november 2025 werd de crisis zichtbaar toen een Sojoez MS-28-raket op de lanceerbasis Bajkonoer faalde, de lanceerinstallatie beschadigde en bemande lanceringen vanaf het complex tijdelijk onmogelijk maakte. In zo’n context vergroten incidenten rond toegang tot westerse technologie de zorgen dat Rusland kosmonauten en ingenieurs inzet als informele “poort” tot hoogwaardige innovaties die het zelf niet meer kan ontwikkelen.
SpaceX scherpt beveiliging aan en heroverweegt toegang voor Russische bemanningen
Voor SpaceX en topman Elon Musk is de affaire een scherpe waarschuwing dat commerciële ruimtevaartbedrijven een primair doelwit zijn geworden in de strijd om strategische technologie. Een vermoedelijke poging om ITAR-regels te omzeilen en bedrijfsgeheimen te fotograferen, laat zien hoe kwetsbaar trainingsfaciliteiten, werkplaatsen en testzones kunnen zijn als buitenlandse specialisten er langdurig toegang toe krijgen. Binnen de onderneming groeit de druk om toegangsrechten, gebruik van persoonlijke apparatuur en datastromen van internationale trainees strenger te reguleren.
Analisten verwachten dat het incident de interne discussie bij SpaceX en NASA zal versnellen over de vraag in hoeverre Russische kosmonauten in de toekomst nog op cruciale locaties mogen trainen of werken. Strengere screening, fysieke scheiding van teams en beperking van toegang tot gevoelige onderdelen worden genoemd als mogelijke maatregelen. Tegelijkertijd is er het besef dat politieke spanningen niet volledig ten koste kunnen gaan van de operationele veiligheid van het ISS, dat juist vraagt om redundante systemen en gedeelde verantwoordelijkheid.
Toekomst van cross flights en internationale ruimtevaartsamenwerking onder druk
De verdenkingen tegen Artemjev raken direct aan de basis van het cross-flight-programma tussen NASA en Roskosmos. Dit programma is ontworpen om wederzijds vertrouwen en continue toegang tot het ISS te waarborgen, ongeacht technische of politieke problemen aan één kant. Gebeurtenissen die als spionagerisico worden gezien, kunnen leiden tot extra veiligheidschecks, strengere procedures en mogelijk tot beperkingen voor deelname van bepaalde individuen of instituties.
Mocht de huidige zaak ertoe leiden dat de Amerikaanse zijde de voorwaarden voor Russische deelname aanscherpt, dan kan dat de balans binnen de ISS-operaties verschuiven. De ruimte voor open technische samenwerking zou kleiner worden, terwijl juridische en veiligheidsafdelingen aan gewicht winnen. Daarmee wordt de internationale ruimtevaart niet alleen een testbank voor nieuwe technologie, maar ook een spiegel van de geopolitieke verhoudingen en de strijd om strategische kennis.
