Redactie
Mark Rutte is officieel benoemd tot de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO, meldt persbureau Reuters. De Nederlander neemt per 1 oktober het stokje over van de Noor Jens Stoltenberg. De weg voor onze demissionaire premier kwam eind juni vrij nadat zijn laatste concurrent was afgehaakt.
Rutte heeft nog niet gereageerd op zijn benoeming. De ambassadeurs van de 32 NAVO-landen hebben woensdag officieel tot de benoeming besloten, meldt persbureau ANP.
Eind juni werd al duidelijk dat Rutte de nieuwe NAVO-baas zou worden. Zijn laatste concurrent, de Roemeense president Klaus Iohannis, trok zijn kandidatuur in en bevestigde zijn steun voor Rutte. Daarmee waren alle 32 NAVO-landen akkoord met Ruttes benoeming. Dat was cruciaal, omdat de NAVO-landen unaniem akkoord moeten zijn over de nieuwe chef.
Rutte kreeg al snel steun van de Verenigde Staten, veruit het belangrijkste NAVO-lid. De Amerikanen hebben als grootste geldschieter een doorslaggevende stem in de benoeming van de nieuwe secretaris-generaal. Eind april volgde ook steun van Turkije. Die NAVO-lidstaat heeft na de VS het grootste leger.
Slowakije, Hongarije en Roemenië daarentegen lagen lange tijd dwars. Slowakije wilde Rutte pas steunen als hij duidelijk had gemaakt wat hij wil doen aan de veiligheidszorgen van Oost-Europa en de gebrekkige Slowaakse luchtverdediging.
De Slowaakse president Peter Pellegrini liet zijn bezwaren op 18 juni varen. “In onze ogen heeft hij zijn toewijding aan de bescherming van de oostflank van de NAVO bevestigd”, zei Pellegrini’s woordvoerder over Rutte.
Hongarije boos over eerdere opmerkingen, Roemenië had tegenkandidaat
Hongarije wilde vooral dat Rutte excuses zou aanbieden voor eerdere opmerkingen over Hongarije. Rutte had tijdens een EU-top in 2021 gezegd dat Hongarije “niets in de EU te zoeken heeft” als het land een omstreden wet over lhbtiq+-rechten zou aannemen. Hij zei er ook naar te streven het land op dat punt “op de knieën” te krijgen. De Hongaarse premier Viktor Orbán had die opmerkingen als weinig respectvol ervaren.
Uiteindelijk zei Orbán dat excuses niet nodig waren in ruil voor steun. Wel heeft Rutte Orbán een brief gestuurd, waarin hij duidelijk maakt dat hij beseft dat de uitspraken verkeerd zijn gevallen.
Tot slot Roemenië. Dat land verzette zich lange tijd, omdat de Roemenen liever hun president Iohannis secretaris-generaal zagen worden. Iohannis trok zijn kandidatuur uiteindelijk op 20 juni in. De Estse premier Kaja Kallas en de Letse buitenlandminister Krisjanis Karins waren eerder al afgehaakt in de race om het NAVO-leiderschap.
Rutte werd in 2023 al gevraagd om NAVO-chef te worden
De aftredend premier werd al in januari 2023 benaderd met de vraag of hij de hoogste baas van de NAVO wilde worden. Die vraag kwam “van de Amerikanen”, zei Rutte dinsdag in zijn laatste Kamerdebat. Rutte legde het verzoek toen nog naast zich neer, omdat het volgens hem zou leiden tot nieuwe verkiezingen.
Nadat het kabinet in juli 2023 alsnog was gevallen, dacht Rutte er in de zomer weer over na. In september is er weer contact geweest, om te kijken “of het een goed idee kan zijn”, zei Rutte. Hij liet in het midden wie het initiatief tot dat contact nam.
Rutte past rol van NAVO-chef beter dan Oost-Europese politici
Volgens defensie-expert Ko Colijn past Rutte ook beter in de rol van NAVO-baas dan Oost-Europese politici. Zij staan bekend als “relatief compromisloze hardliners”.
Als voorbeeld noemt Colijn de NAVO-norm. Kallas en Karins wilden die verhogen van 2 tot 4 procent. “Maar over zo’n NAVO-norm is geen overeenstemming te bereiken onder alle NAVO-landen.” Rutte is volgens hem beter in staat om landen op één lijn te krijgen. Compromissen sluiten deed hij de afgelopen dertien jaar regelmatig als premier van Nederland.
De 65-jarige Stoltenberg zet na tien jaar een punt achter zijn carrière bij de NAVO. Tijdens een bezoek aan Turkije liet Rutte weten een fan te zijn van de Noor. “Zijn koers, aanpak en prioriteiten staan me aan.” Stoltenberg is de op een na langstzittende secretaris-generaal van het bondgenootschap. Alleen de Nederlander Joseph Luns stond langer aan het hoofd van de organisatie: van 1971 tot 1984.
