“Kinderen kunnen tegenwoordig bij wijze van spreken eerder swipen dan lopen of fietsen.” Dat zegt jeugdarts Vasanthi Iyer, tevens een van de ondertekenaars van de brandbrief waarin meer dan 1400 artsen, wetenschappers en deskundigen de politiek oproepen om met leeftijdsregels te komen voor het gebruik van smartphones en sociale media.
Al jaren is er discussie om het smartphone-gebruik onder kinderen onder de aandacht te brengen. “Maar we merken dat het heel moeilijk is om het gebruik in bedwang te houden”, zegt Iyer, die ook voorzitter is van de Stichting Netwerk Zicht op Buiten. “Vooral omdat erover praten geen middel blijkt te zijn.”
In de brandbrief wijzen de artsen op de gevolgen voor de gezondheid van kinderen door het overmatig gebruik van smartphones en socialemedia-apps. “Die effecten blijken groot op zowel fysiek als mentaal vlak.”
Meerdere onderzoeken tonen aan dat kinderen zich slechter kunnen concentreren, vaker depressieve gedachtes hebben en ook impulsiever zijn wanneer ze veel de smartphone gebruiken. Dit kan leiden tot slechtere prestaties op school.
“Ook slapen de kinderen slechter, wat ook weer allemaal problemen met zich meebrengt”, legt Iyer uit. “Ze willen mee blijven doen met de rest en niks missen. Ook ’s nachts krijgen ze nog berichten. En wanneer ze wakker worden moet eerst de ‘administratie’ bijgewerkt worden van berichten die gemist zijn. Ze hebben heel veel last van fomo (fear of missing out, red), de angst om iets te missen.”
Iyer doet zelf veel onderzoek naar de gevolgen van de ogen door overmatig schermgebruik. Ze wijst erop dat bijziendheid een steeds groter probleem wordt bij jongeren. “Hoe jonger kinderen beginnen met schermpjes, hoe eerder ze bijziend kunnen worden. De effecten daarvan kunnen groot zijn. Straks hebben we een hele generatie die slechtziend is.” Ze wijst erop dat kinderen al op heel jonge leeftijd in aanraking komen met schermen, vaak als zoethouder ingezet door de ouders.
In verschillende onderzoeken komen meer gevolgen naar voren die veroorzaakt kunnen worden door overmatig gebruik van smartphones en sociale media onder kinderen. Zo zijn er voorbeelden van eetstoornissen, angstgevoelens en stemmingswisselingen.
Overigens tonen de onderzoeken ook positieve effecten. Zo zijn kinderen beter in het onderhouden van relaties en ervaren ze meer steun van anderen. Ook hebben ze een beter zelfbeeld wanneer ze positieve reacties krijgen en helpt sociale media tegen eenzaamheid.
Rol van de ouders
In de brandbrief van de artsen wordt nu de politiek opgeroepen om met leeftijdsregels te komen, terwijl ook de ouders achter de voordeur een belangrijke rol spelen. “We zijn al langere tijd met ouders in gesprek en er zijn zeker goede initiatieven”, zegt Iyer. “Maar het moet en-en zijn. Ouders merken dat het goed is om grenzen te bepalen en het onderwerp bespreekbaar te maken.”
De jeugdarts legt een vergelijking met roken en alcohol. “Ook daar dachten we lang dat het wel goed zou komen met de jongeren. Maar soms is gewoon hulp nodig. Dan is het handig als er beleid komt vanuit het Rijk om dat te ondersteunen.”
Meerderheid voor verbod
In maart van dit jaar stemde een meerderheid van de Tweede Kamer voor een leeftijdsgrens voor het gebruik van sociale media. Daarbij zou een minimumleeftijd van 15 jaar gehanteerd moeten worden, maar hoe en door wie dat gehandhaafd moet gaan worden is nog niet duidelijk. Staatssecretaris Karremans van Jeugd werkt nu aan een plan.
In Australië geldt sinds eind vorig jaar een verbod op sociale media voor kinderen tot 16 jaar. Het is het eerste land ter wereld waar de overheid leeftijdsbeperkingen voor sociale media heeft opgelegd. Ook in andere landen, waaronder Noorwegen, wordt er gesproken over een minimumleeftijd voor het gebruik van sociale media.
