Israëlische aanvallen in Gaza vonden de laatste tijd plaats in de buurt van of in gebieden die als evacuatiezone waren aangemerkt. Bij de aanvallen vielen meerdere doden. Hebben de zones überhaupt zin?
Bij een Israëlische aanval op vluchtelingenkamp Al Mawasi in de Zuid-Gazaanse stad Khan Younis vielen midden juli tientallen doden, meldde het Gazaanse ministerie van Volksgezondheid, dat onder controle staat van Hamas. Israël had het gebied in kwestie aangewezen als evacuatiezone, waar vluchtelingen veilig zouden zijn voor oorlogsgeweld. Het Israëlische leger opende de aanval omdat in het gebied een hoge leider van Hamas aanwezig zou zijn.
Maandag was Khan Younis opnieuw het toneel van een aanval met tanks en raketten door Israël. Daarbij zouden opnieuw tientallen doden zijn gevallen. Ditmaal was niet het gedeelte van Al Mawasi het doelwit.
Bewoners van het gebied dat wel werd getroffen, werden opgeroepen naar de evacuatiezone bij Al Mawasi te gaan. De buitengrenzen van die zone liggen inmiddels alweer op een andere plek dan twee weken terug. Het Israëlische leger claimt dat Hamas het oostelijke deel van de veilige zone gebruikte om raketten af te schieten. Het werpt de vraag op: hoe veilig zijn die zones nog, en hebben ze nog wel nut wanneer Hamas zich er ook kan begeven?
‘Het is nergens veilig in Gaza’
Het Rode Kruis helpt mensen in Gaza, ook in het huidige gebied dat door Israël is aangewezen als evacuatiezone. Maar veilig zijn die zones niet, en veilige zones zijn er ook al maanden niet geweest, zegt woordvoerder Bastiaan van Blokland. “Het is nergens veilig in Gaza.”
Omdat de situatie in de Gazastrook al lang gespannen is, ook al voor het huidige conflict met Hamas, is er nog maar weinig infrastructuur aanwezig. Ook heerst er wetteloosheid en liggen op veel plekken niet-ontplofte explosieven. Het verplaatsen van de burgerbevolking van de ene naar de andere plek, bijvoorbeeld naar een evacuatiezone, kan de onveiligheid daarmee alleen maar vergroten, zegt Van Blokland.
Maar dat is niet het enige dat voor problemen zorgt. “Mensen moeten van een plek waar misschien wél schoon water is en toegang tot een medische post naar een plek waar niks is. En mensen moeten alles achterlaten wat ze hebben. Er is geen sprake van veiligheid als je vervolgens onder een zeil moet leven met tien mensen. We zien dat mensen in erbarmelijke omstandigheden van hot naar her worden gesleept.”
Ook Oxfam Novib is erg kritisch op wat Israël als evacuatiezones heeft aangemerkt. “Geen enkele humanitaire zone in Gaza is veilig geweest, aangezien Israël ze allemaal heeft aangevallen”, zegt Martin Butcher, expert internationaal humanitair recht bij Oxfam. “Israël heeft mensen op onwettige wijze gedwongen te verhuizen. En het land heeft het internationale humanitaire recht niet nageleefd door geen bevredigend onderdak, hygiëne, gezondheid, veiligheid, voeding en water te bieden, en door gezinnen te scheiden. ”
Hoe wij omgaan met dodentallen in de Gaza-oorlog
Dodentallen in de Gazaoorlog zijn vaak afkomstig van het door Hamas gecontroleerde Gazaanse ministerie van Volksgezondheid. De VN heeft geoordeeld dat die cijfers over het algemeen redelijk betrouwbaar zijn. Daarom noemen wij de cijfers ook in onze artikelen.
Wel is het in een oorlog altijd belangrijk om dodentallen in perspectief te plaatsen, omdat beide strijdende partijen belang hebben bij het controleren van informatie die naar buiten komt. Zo is in de Gazaoorlog bijvoorbeeld niet duidelijk welk deel van de slachtoffers burgers is, en welk deel Hamas-strijders.
Chaotische situatie kan leiden tot fouten
Hoogleraar Han Bouwmeester kan niet inschatten of Israël deze gebieden bewust aanvalt. “Ik vind het heel moeilijk om daarover te oordelen, omdat we geen inzicht hebben in het Israëlische militaire besluitvormingsproces. Daar lopen we iedere keer tegen aan”, zegt hij. “We hebben geen goed inzicht in hoe het Israëlische leger afwegingen maakt.”
Israël creëert zelf sinds het begin van de oorlog de evacuatiezones. Zo’n situatie is volgens Bouwmeester niet eerder voorgekomen in een oorlog. “Ze willen veiligheidsgaranties bieden aan de burgerbevolking. Vervolgens lijkt het alsof ze die zelf schenden door de aangewezen gebieden aan te vallen. Je vraagt je dan af wat daar de geloofwaardigheid van is.”
De aanvallen op de zones zouden het gevolg kunnen zijn van chaos die ontstaat doordat het oorlogstijd is, zegt de hoogleraar. “In het begin van de oorlog werden in de buurt van Gaza-Stad ook evacuatiezones aangemerkt, dat ging toen relatief goed. Later is men overgegaan op een ander systeem. De Gazastrook is toen veranderd in een raster en opgedeeld in hele kleine gebiedjes.”
Dat opdelen van een gebied in kleinere gebiedjes kan volgens Bouwmeester leiden tot fouten. Zo kan het gebeuren dat binnen het Israëlische leger niet iedereen van de juiste informatie wordt voorzien, zegt hij. Daardoor zou een uitvoerende eenheid niet op de hoogte kunnen zijn van het feit dat een bepaald gebied als veilig is bestempeld.
“Als je een heel groot overzicht maakt met allemaal kleine vierkantjes, dan maak je het jezelf steeds lastiger. In oorlogstijd wil je alles het liefst juist zo simpel mogelijk maken, omdat alles al moeilijk genoeg is.”
