Steeds meer kinderen hebben jeugdhulp nodig en daardoor stijgen de kosten de pan uit. Een groot hervormingsplan moet de zorg verbeteren en leiden tot besparingen, maar volgens een adviescommissie is het voor gemeenten niet haalbaar om komende jaren beide doelen te halen.
De Deskundigencommissie Hervormingsagenda Jeugd, onder leiding van oud-zorgminister Tamara van Ark, deed onderzoek naar het in de zomer van 2024 rondgekomen plan om de jeugdzorg te hervormen. Het eerste rapport, ‘Groeipijn‘, werd donderdag overhandigd aan staatssecretaris Vincent Karremans (Jeugd, Preventie en Sport) en Nathalie Kramers van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Grofweg komt de zogenoemde hervormingsagenda erop neer dat de jeugdzorg beter en betaalbaarder moet worden. Maar met name het geld dat hiermee gemoeid gaat is een probleem. De kosten voor de jeugdzorg lopen nog steeds elk jaar op, en gemeenten moeten daarom steeds geld bijleggen om de zorg te kunnen betalen.
In 2023 ging het om een ‘extra’ bedrag van 628 miljoen euro en in 2024 om 828 miljoen euro. Volgens de commissie moeten de gemeenten en het Rijk samen opdraaien voor deze tekorten. Dat betekent dat het kabinet op zoek moet naar eenmalig 750 miljoen euro.
Extra kosten jeugdzorg mogelijk extra tegenvaller voor kabinet
Het is alleen nog niet duidelijk of het kabinet dit zwaarwegende advies inderdaad van de commissie overneemt, want het kabinet staat voor meer financiële uitdagingen. Staatssecretaris Karremans gaat dit de komende maanden bespreken tijdens de besprekingen over de voorjaarsnota.
Bovenop het eenmalig compenseren van de tekorten komen ook de kosten voor de komende jaren. Als ze eventuele tekorten deels moeten blijven betalen, levert dit ook problemen op voor de plannen.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) reageert ook terughoudend op het advies. Veel gemeenten zitten erg krap bij kas en houden de komende jaren rekening met meer tekorten. Als zij ook de komende jaren samen voor deze kosten opdraaien, moeten ze jaarlijks rekening houden met een flinke kostenpost. De gemeenten gaan dit voorjaar in gesprek met het kabinet over hun financiële positie.
Bezuinigingen ‘zwaard van Damokles’ voor jeugdzorg
Een ander groot probleem is de miljardenbezuiniging op jeugdzorg die voor komende jaren al in de boeken staat. De nieuwe plannen die de zorg moeten verbeteren, moeten ook leiden tot minder uitgaven. Zo is het idee. Maar dat is volgens de commissie nu niet haalbaar. Dat er vanaf volgend jaar flink bezuinigd zou moeten worden, hangt “als een zwaard van Damokles” boven het hoofd van de betrokken instanties, zegt Van Ark.
Dat de bezuiniging volgens de commissie niet haalbaar is, heeft meerdere oorzaken. Een deel van de hervormingsplannen is vertraagd, terwijl van andere plannen nog niet duidelijk is hoeveel geld het gaat besparen.
Er is überhaupt een probleem met data en monitoring rond al deze plannen. Dat moet beter, oordeelt de commissie. “Het is nu sturen in de mist.” Het lijkt de commissie beter om eerst de verbeteringen door te voeren. Pas als je weet wat dit aan geld oplevert, kan je de bedragen inboeken.
Verbeteren jeugdzorg door nóg breder te kijken
Ook het pakket aan maatregelen zelf moet volgens de commissie onder de loep worden genomen. Er wordt nu vooral gekeken naar het anders organiseren van de jeugdzorg, terwijl volgens de commissie beter gekeken moet worden naar bijvoorbeeld de gezinnen, de scholen en de samenleving in het algemeen.
Ondanks dat de Hervormingsagenda al een uitgebreid plan is met veel betrokken instanties, is de agenda nu nog te klein om de problemen écht aan te kunnen pakken. De commissie adviseert onder meer om te kijken naar verenigingen en welzijns- en jongerenwerk, waar jongeren die ergens mee zitten op terug zouden kunnen vallen.
Staatssecretaris wil minder kinderen in de jeugdzorg
De plannen moeten er uiteindelijk voor zorgen dat de zorg niet alleen minder duur, maar ook beter wordt. Er zijn lange wachtlijsten en de druk voor de mensen die in de jeugdzorg werken is hoog. De Hervormingsagenda moet onder andere beter inzichtelijk maken wie er nog recht heeft op jeugdzorg. Het idee is dat lichte problematiek ook in de omgeving van het kind zelf kan worden opgelost.
Momenteel krijgt een op de zeven jongeren jeugdzorg. Daaronder vallen niet alleen kinderen die uit huis zijn geplaatst, maar ook ‘lichtere’ vormen van zorg zoals opvoedhulp. Staatssecretaris Karremans wil dat in 2028 omlaag gebracht hebben naar één op de tien.
